کلیات
به منازعات و کشمکشهای سیاسی اجتماعی که در نتیجه ی کمبود آب بوجود می آید، بحران آب گویند. همچنین در ایجاد بحران آب عواملی همچون رشد فزاینده جمعیت، گسترش صنایع و نیاز آب برای تأمین غذا و بهداشت و خشکسالی موثر هستند.
چشم انداز آب در ایران
رشد سریع جمعیت مهم ترین عامل کاهش سرانه آب تجدید شونده کشور در طول دهه های گذشته بوده است. با هر نرخ از رشد جمعیت پیش بینی شده توسط سازمان ملل متحد کشورمان تا سال ۲۰۵۰ جزء ۲۰ کشور پرجمعیت جهان خواهد بود. بر این اساس میزان سرانه آب تجدیدپذیر کشور نیز از ۱۳۲ میلیارد متر مکعب در سال ۱۳۸۵ تقلیل چشمگیری یافته و در صورت ادامه این روند وضعیت در آینده به مراتب بدتر خواهد شد.
در حالی که ایران در ناحیه خشک جهانی قرار دارد و متوسط بارش آن ۲۵۰ میلی متر است و ۲۵ درصد خاک ایران در مناطق فراخشک، ۴۰ درصد در مناطق خشک و ۲۵ درصد در مناطق غیر خشک قرار دارند مصرف زیاد، عدم تقارن بارندگی ها در کشور، رشد جمعیت و توسعه ناهمگون و ناپایدار در بخش های مختلف از جمله دلایل اصلی برای بروز بحران ها و چالش های بخش در ایران آب است.
بانک جهانی در گزارش سال ۲۰۰۷ خود با تأکید بر اینکه کاهش سالانه منابع داخلی آب شیرین در ایران ۳/۶ برابر استانداردها و شاخص های جهانی است، اعلام کرد که کشاورزی عامل ۹۱ درصد کاهش سالانه منابع آب شیرین در ایران است.
همچنین طبق این گزارش کاهش سالانه منابع داخلی آب شیرین طی سالهای ۱۹۸۷ تا ۲۰۰۲ میلادی در جهان ۹ درصد بوده است و این رقم در کشور ما ۷/۵۶ درصد و معادل ۹/۷۲ میلیارد متر مکعب بوده است. این کاهش سالانه منابع داخلی آب شیرین در ایران طی مدت یاد شده ۶/۸ برابر انگلیس، ۳/۳ برابر آمریکا و ۷/۲ برابر ژاپن بوده است. بر اساس این برآوردها طی این مدت، کاهش سالانه آب شیرین ایران حدود ۵/۵ برابر کشورهای فقیر و ۹/۸ برابر کشورهای با درآمد متوسط بوده است.
در مجموع، منابع آبی کشور برابر ۱۳۰ میلیارد متر مکعب گزارش شده است. ۸۵ میلیارد متر مکعب آن آب های سطحی، ۷ میلیارد متر مکعب آن چشمه های پراکنده، ۳۹ میلیارد متر مکعب منابع آب های زیرزمینی آبرفتی و آهکی می باشد
متوسط بارندگی سالیانه در ایران ۲۸۹ میلیمتر، یعنی حدود یک چهارم متوسط باران سالانه ی کره زمین است. حجم متوسط باران سالیانه حدود ۴۰۰ متر مکعب و صورت تقریبی به میزان یک هزارم حجم باران سالیانه ی دنیا است. از حجم ۴۰۰ میلیارد متر مکعب آب تولیدی در سطح کشور، ۲۷۴ میلیارد متر مکعب یعنی بیش از ۶۸ درصد آن تبخیر می شود.
حجم آب های رودخانه های مرزی ورودی به کشور حدود ۱۰ میلیارد مترمکعب و رودخانه های خروجی ۶ میلیارد متر مکعب است. ۸۵ میلیارد مترمکعب حجم آب قابل استحصال از جریان آب سطحی کشور و ۳۵ میلیارد مترمکعب حجم آب قابل استحصال از منابع آب های زیرزمینی برآورد گریده است. در مجموع میزان متوسط ذخایر آبی قابل استحصال شامل آب های سطحی، آب های زیرزمینی و چشمه های پراکنده ۱۳۰ میلیارد مترمکعب است.
کتاب های نوشته شده پیرامون بحران آب
کتاب آب امنیت و خاورمیانه، گزارشی است از موسسه مطالعات استراتژیک لندن که توسط ایزدی در سال ۱۳۷۳ ترجمه گردیدهاست. این کتاب ضمن بر شمردن عوامل ایجاد بحران آب در خاورمیانه به بررسی بعد امنیتی بحران آب در خاورمیانه میپردازد.
کتاب بحران آب در خاورمیانه یکی دیگر از کتابهای مهمی است که توسط نهازی در سال ۱۳۷۸ منتشر گردیده است. این کتاب نیز ضمن بررسی تخصصی منابع و مسائل آب و ذکر محدودیتها و مشکلات پیش روی نیاز مردم کشورهای خاورمیانه، ضمن ذکر علل و عوامل تهدیدکنندهی منابع آبهای ایران سعی بر تشریح جوانب مشکلات دارد.
کتاب ابعاد سیاسی-امنیتی بحران آب در خاورمیانه عربی و آینده مذاکرات صلح اعراب و اسرائیل نوشته ی فغانی (۱۳۷۸) یکی از مفصلترین پژوهشهایی است که به بحران آب از بعد سیاست و امنیت نگریسته است. اگرچه در این کتاب بیشتر مسائل و اختلافات کشورهای عربی و اسرائیل حول محور آب مورد بررسی قرار گرفته است، ولی توجه به نتیجه گیریهای این کتاب ضروری به نظر میرسد. فغانی در نتیجه گیری خود می آورد که مشکلات آب خاورمیانه بسیار جدی است. او در کتاب خود مجموعه علل و عواملی را در ایجاد بحران آب دخیل میداند که عبارتند از عدم شناخت درست و به موقع نقش آب به عنوان عنصری حیاتی و بی جایگزین، استحصال بیرویه و مصرف بیش از حد آبهای موجود، ضعف و سوء مدیریت دولت ها به ویژه در زمینه تنظیم و اجرای یک برنامه ملی جامع جهت کاهش مصرف آب، ناتوانی مسئولین در زمینه سیاست مناسب قیمت گذاری، ضعف سیستم های جمع آوری، ذخیره سازی و بازیافت آب، همچنین مصرف بخش قابل توجهی از آبهای تجدیدناپذیر منطقه در ازای اتخاذ سیاست های پرستیژی در زمینه خود اتکایی غذایی علی رغم عایدات ناچیز اقتصادی، عدم بهرهگیری شایسته از نیروها و سازمان های غیر دولتی، افزایش بی رویه جمعیت و... .
فعانی همچنین در پایان کتاب خود می آورد بحران آب و مشکلات ناشی از آن ضمن اینکه میتوانند منبع تولید خشونت و تنازع باشند، در عین حال قادرند بستر مناسبی برای توسعه همکاریها و به تبع آن رفع سایر مشکلات هم باشند.
عوامل موثر بر کمبود آب
کاهش منابع آبی در جهان علل و عوامل عدیدهای دارد که در ادامه به صورت کلی به نقش اصلیترین عوامل موثر بر کمبود آب اشاره میشود:
1-انسانها: انسان ها و عوامل طبیعی تأثیر عمیقی بر چرخه و بحران آب دارند. انسانها بر فرآیند کاهش آب و آلودگی بیشتر آن تأثیر شدیدتری میگذارند. نیاز به آب برای مصارف کشاورزی تولید انرژی، تولیدات صنعتی و مصارف شهری، به سرعت در حال افزایش است. امروزه رشد روزافزون جمعیت جهان و افزایش مصرف آب، قطع بیرویه درختان جنگلها، رشد شهرسازی و افزایش صنایع آلوده کننده آب شیوههای نامناسب و غیر اصولی کشاورزی احداث سدهای مخزنی و ایجاد دریاچه های مصنوعی از عوامل نابودی چرخه منظم آب در سطح جهان به شمار میآیند که در نهایت همه آنها نوعی تهدید برای جامعه بشری محسوب می شوند.
2-کشاورزی: بخش کشاورزی و صنعتی از مهمترین بخشهای مصرف آب است. در خاورمیانه بیش از 70%منابع آب به بخش کشاورزی اختصاص داده شدهاست. در حالی که اکثر کشورهای واقع در خاورمیانه دچار کمبود آب هستند و در منطقه گرم و کم آب قرار گرفتهاند که میزان بارندگی بسیار پایین و گاهی در حد صفر دارند.
3-مصرف خانگی: بنابر اعلام سازمان بهداشت جهانی، حداقل مصرف آب خانگی 100لیتر به ازای هر نفر در روز است. اما این میانگین در میان خانوارها رعایت نمیشود. پس میتوان گفت عامل مهم دیگری که سبب رشد مصرف آب گردیده نیاز و اقتضای بهداشت عمومی است. با پیشرفتهایی که از نظر بهداشت در بسیاری از کشورها دیده میشود مصرف آب روزانه هر فر سیر صعودی طی مینماید. امروزه مسائلی نظیر رشد جمعیت، ارتقای سطح زندگی و بهداشت، گسترش شهرنشینی، گسترش صنایع، کشاورزی و... افزایش مصرف آب را موجب گردیده است به طوری که مصرف آب نسبت به اوایل قرن 20 هفده برابر و نسبت به 3 قرن قبل 45 برابر شده است.
کد خبر: ۷۲۷۷۳۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۶/۱۵
مروری بر روزنامههای سه شنبه چهاردهم شهریور؛
گزارش هایی در نقد بخشنامه وزارت صنعت و معدن، مبنی بر حذف درج قیمت روی کالاها و گزارش وضعیت نابسامان مسلمانان میانماری از خطوط مشترک خبری تحلیلی روزنامههای امروز است. علاوه بر این، شکستن محاصره سه ساله دیرالزور، عدم اجازه ایران برای بازرسی از مراکز نظامی، اظهارات عیسی کلانتری در مورد مسأله آب به عنوان مهمترین چالش زیست محیطی ایران و گشایش خطوط اعتباری جدید برای بخش خصوصی، از موضوعاتی است که روزنامههای امروز درباره آن گزارش هایی نوشته اند.
کد خبر: ۷۲۷۴۲۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۶/۱۴
بارندگیهای اوایل بهار امسال موجب سرسبزی برخی مناطق شده، اما این تنها مرهمی کوتاه بر زخم خشک کم آبی منطقه بوده و ساماندهی و مدیریت بحران آب نیازمند تدبیر و همت ملی و تعاملات فرامرزی است.
کد خبر: ۷۲۳۲۷۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۵/۲۹
حاشیه ای بر نزاع خونین آب در شهرستان سردشت؛
مسئول فروکش کردن خشم مردم محلی و افرادی که گاه و بیگاه بر سر منابع آب به اختلاف برمی خورند، کیست؟ وقتی جابجایی تنها چند دقیقه در دسترسی به آب کشاورزی زمینه ساز وقوع قتل می شود، چه افقی برای بحران آب می توان متصور شد؟ مدیران ارشد ملی و استانی چگونه می خواهند در سال های پیش روی، بحران های آبی بسیار بزرگ تری را که کشور با آنها دست به گریبان است، مدیریت کنند؟
کد خبر: ۷۲۲۴۵۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۵/۲۷
مدیریت منابع و مصارف آب ایران تحت تأثیر مجموعه ای از آزمون و خطاها ـ که در دهه های گذشته در این حوزه رخ داد ـ نه تنها حال و روز خوبی ندارد، بلکه اگر شرایط بر همین منوال ادامه یابد، افق روشنی نیز برای آن نمی توان متصور شد؛ شرایطی که بخش عمده ای از آن حاصل مدیریت نامنسجم و محلی منابع آب است و باید امیدوار بود، کابینه دوازدهم برای جبران خطاهای گذشته و اصلاح ساختارهای مدیریتی معیوب، مجموعه اقداماتی اساسی انجام دهد.
کد خبر: ۷۲۱۸۱۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۵/۲۶
بحران آب در کشور از دیرباز یکی از دغدغههای مهم بوده که دلایل متعددی در ایجاد آن نقش داشته و با وجود اینکه تاکنون برای رفع این مساله راهکارهای متعددی ایجاد و اجرایی شده، اما همچنان این بحران در کشور حکم فرمایی میکند.
کد خبر: ۷۲۰۰۹۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۵/۱۸
ایران به عنوان کشوری که تا همین صد سال پیش یکی از بی نظیرترین الگوهای مدیریت مصارف آب را در جهان داشت، اکنون یک الگوی بد در زمینه مدیریت منابع آب در جهان است و تا سال 2025 به یکی از خشک ترین و پرمسأله ترین کشورهای جهان در حوزه منابع آب تبدیل خواهد شد.
کد خبر: ۷۱۷۰۷۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۵/۰۹
روستای خاک سفید و روستاهای اطراف شهرستان هیرمند سیستان در آستانه بحرانی شدید قرار دارد.مردم این روستا و روستاهای اطراف آن چندین سال است با کمبود آب مواجه اند. امسال طوفان ، گرد و خاک و ریزگرد به این بحران اضافه شده و اهالی شهرستان هیرمند را در معرض خطر جدی قرار داده است.تنها راه کار در حال انجام ، آبرسانی به مردم این روستاها با تانکر آب بوده است.
کد خبر: ۷۱۲۶۳۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۴/۲۴
کد خبر: ۷۱۱۲۲۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۴/۲۰
کد خبر: ۷۰۷۲۷۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۴/۰۷
کد خبر: ۶۸۹۰۴۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۲/۰۸
علیرغم اینکه سال ۹۶ با بارانهای خوبی همراه شد اما همچنان بحران آب بر کشور سایه گسترانده است که همین مساله نیز موجب شده مسوولان آبی مبالغ میلیاردی را برای گذر از بی آبی تابستان درنظر بگیرند.
کد خبر: ۶۸۲۸۸۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۱/۱۹
معاون وزیرجهادکشاورزی از همکاری فائو با کشورمان برای کاهش تنش آبی موجود خبر داد و گفت:درحال رد و بدل پروتکلها و انعقاد قرارداد در این زمینه هستیم.
کد خبر: ۶۷۷۰۴۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۲/۲۴
همایش بزرگداشت روز ملی آب برگزار شد
رئیس پارلمان بخش خصوصی کشور، تخلیه روستاها، افزایش حاشیهنشینی و معضلات اجتماعی فراوان را از مهمترین اثرات اجتماعی بحران آب عنوان کرد.
کد خبر: ۶۷۲۹۱۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۲/۱۱
کد خبر: ۶۶۱۲۶۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۱/۱۰
گفت و گو با دکتر حسن کامران
کد خبر: ۶۵۷۸۷۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۱/۰۲
کد خبر: ۶۵۳۴۰۳ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۰/۱۳
موضع نمایشی معاون وزارت نیرو در قبال بحران آب ایران:
اگرچه تیر ماه سال جاری معاون آب و آبفای کشور اعلام کرد که در طرح های انتقال آب ایران، شروط هشت گانه بین المللی مانند منحصر به شرب بودن، دیده نشده است، روز گذشته معاون وزیر نیرو ضمن اشاره به چرایی بحران آب در ایران تأکید کرد انتقال آب فقط با هدف شرب جایز است؛ ادعایی که البته با عملکرد مسئولان مغایرت دارد و هنوز سیاست هایی که مورد انتقاد کارشناسان است، ادامه دارد.
کد خبر: ۶۴۸۸۹۵ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۰۹/۲۶
کد خبر: ۶۳۹۰۶۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۰۸/۱۸
حجم منابع آب زیرزمینی برای تأمین آب شرب در اصفهان رو به پایان است که این موضوع باید زنگ خطری برای مدیران و مسؤولان مرتبط با آب باشد.
کد خبر: ۶۳۵۸۲۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۰۸/۰۷