کلیات
به منازعات و کشمکشهای سیاسی اجتماعی که در نتیجه ی کمبود آب بوجود می آید، بحران آب گویند. همچنین در ایجاد بحران آب عواملی همچون رشد فزاینده جمعیت، گسترش صنایع و نیاز آب برای تأمین غذا و بهداشت و خشکسالی موثر هستند.
چشم انداز آب در ایران
رشد سریع جمعیت مهم ترین عامل کاهش سرانه آب تجدید شونده کشور در طول دهه های گذشته بوده است. با هر نرخ از رشد جمعیت پیش بینی شده توسط سازمان ملل متحد کشورمان تا سال ۲۰۵۰ جزء ۲۰ کشور پرجمعیت جهان خواهد بود. بر این اساس میزان سرانه آب تجدیدپذیر کشور نیز از ۱۳۲ میلیارد متر مکعب در سال ۱۳۸۵ تقلیل چشمگیری یافته و در صورت ادامه این روند وضعیت در آینده به مراتب بدتر خواهد شد.
در حالی که ایران در ناحیه خشک جهانی قرار دارد و متوسط بارش آن ۲۵۰ میلی متر است و ۲۵ درصد خاک ایران در مناطق فراخشک، ۴۰ درصد در مناطق خشک و ۲۵ درصد در مناطق غیر خشک قرار دارند مصرف زیاد، عدم تقارن بارندگی ها در کشور، رشد جمعیت و توسعه ناهمگون و ناپایدار در بخش های مختلف از جمله دلایل اصلی برای بروز بحران ها و چالش های بخش در ایران آب است.
بانک جهانی در گزارش سال ۲۰۰۷ خود با تأکید بر اینکه کاهش سالانه منابع داخلی آب شیرین در ایران ۳/۶ برابر استانداردها و شاخص های جهانی است، اعلام کرد که کشاورزی عامل ۹۱ درصد کاهش سالانه منابع آب شیرین در ایران است.
همچنین طبق این گزارش کاهش سالانه منابع داخلی آب شیرین طی سالهای ۱۹۸۷ تا ۲۰۰۲ میلادی در جهان ۹ درصد بوده است و این رقم در کشور ما ۷/۵۶ درصد و معادل ۹/۷۲ میلیارد متر مکعب بوده است. این کاهش سالانه منابع داخلی آب شیرین در ایران طی مدت یاد شده ۶/۸ برابر انگلیس، ۳/۳ برابر آمریکا و ۷/۲ برابر ژاپن بوده است. بر اساس این برآوردها طی این مدت، کاهش سالانه آب شیرین ایران حدود ۵/۵ برابر کشورهای فقیر و ۹/۸ برابر کشورهای با درآمد متوسط بوده است.
در مجموع، منابع آبی کشور برابر ۱۳۰ میلیارد متر مکعب گزارش شده است. ۸۵ میلیارد متر مکعب آن آب های سطحی، ۷ میلیارد متر مکعب آن چشمه های پراکنده، ۳۹ میلیارد متر مکعب منابع آب های زیرزمینی آبرفتی و آهکی می باشد
متوسط بارندگی سالیانه در ایران ۲۸۹ میلیمتر، یعنی حدود یک چهارم متوسط باران سالانه ی کره زمین است. حجم متوسط باران سالیانه حدود ۴۰۰ متر مکعب و صورت تقریبی به میزان یک هزارم حجم باران سالیانه ی دنیا است. از حجم ۴۰۰ میلیارد متر مکعب آب تولیدی در سطح کشور، ۲۷۴ میلیارد متر مکعب یعنی بیش از ۶۸ درصد آن تبخیر می شود.
حجم آب های رودخانه های مرزی ورودی به کشور حدود ۱۰ میلیارد مترمکعب و رودخانه های خروجی ۶ میلیارد متر مکعب است. ۸۵ میلیارد مترمکعب حجم آب قابل استحصال از جریان آب سطحی کشور و ۳۵ میلیارد مترمکعب حجم آب قابل استحصال از منابع آب های زیرزمینی برآورد گریده است. در مجموع میزان متوسط ذخایر آبی قابل استحصال شامل آب های سطحی، آب های زیرزمینی و چشمه های پراکنده ۱۳۰ میلیارد مترمکعب است.
کتاب های نوشته شده پیرامون بحران آب
کتاب آب امنیت و خاورمیانه، گزارشی است از موسسه مطالعات استراتژیک لندن که توسط ایزدی در سال ۱۳۷۳ ترجمه گردیدهاست. این کتاب ضمن بر شمردن عوامل ایجاد بحران آب در خاورمیانه به بررسی بعد امنیتی بحران آب در خاورمیانه میپردازد.
کتاب بحران آب در خاورمیانه یکی دیگر از کتابهای مهمی است که توسط نهازی در سال ۱۳۷۸ منتشر گردیده است. این کتاب نیز ضمن بررسی تخصصی منابع و مسائل آب و ذکر محدودیتها و مشکلات پیش روی نیاز مردم کشورهای خاورمیانه، ضمن ذکر علل و عوامل تهدیدکنندهی منابع آبهای ایران سعی بر تشریح جوانب مشکلات دارد.
کتاب ابعاد سیاسی-امنیتی بحران آب در خاورمیانه عربی و آینده مذاکرات صلح اعراب و اسرائیل نوشته ی فغانی (۱۳۷۸) یکی از مفصلترین پژوهشهایی است که به بحران آب از بعد سیاست و امنیت نگریسته است. اگرچه در این کتاب بیشتر مسائل و اختلافات کشورهای عربی و اسرائیل حول محور آب مورد بررسی قرار گرفته است، ولی توجه به نتیجه گیریهای این کتاب ضروری به نظر میرسد. فغانی در نتیجه گیری خود می آورد که مشکلات آب خاورمیانه بسیار جدی است. او در کتاب خود مجموعه علل و عواملی را در ایجاد بحران آب دخیل میداند که عبارتند از عدم شناخت درست و به موقع نقش آب به عنوان عنصری حیاتی و بی جایگزین، استحصال بیرویه و مصرف بیش از حد آبهای موجود، ضعف و سوء مدیریت دولت ها به ویژه در زمینه تنظیم و اجرای یک برنامه ملی جامع جهت کاهش مصرف آب، ناتوانی مسئولین در زمینه سیاست مناسب قیمت گذاری، ضعف سیستم های جمع آوری، ذخیره سازی و بازیافت آب، همچنین مصرف بخش قابل توجهی از آبهای تجدیدناپذیر منطقه در ازای اتخاذ سیاست های پرستیژی در زمینه خود اتکایی غذایی علی رغم عایدات ناچیز اقتصادی، عدم بهرهگیری شایسته از نیروها و سازمان های غیر دولتی، افزایش بی رویه جمعیت و... .
فعانی همچنین در پایان کتاب خود می آورد بحران آب و مشکلات ناشی از آن ضمن اینکه میتوانند منبع تولید خشونت و تنازع باشند، در عین حال قادرند بستر مناسبی برای توسعه همکاریها و به تبع آن رفع سایر مشکلات هم باشند.
عوامل موثر بر کمبود آب
کاهش منابع آبی در جهان علل و عوامل عدیدهای دارد که در ادامه به صورت کلی به نقش اصلیترین عوامل موثر بر کمبود آب اشاره میشود:
1-انسانها: انسان ها و عوامل طبیعی تأثیر عمیقی بر چرخه و بحران آب دارند. انسانها بر فرآیند کاهش آب و آلودگی بیشتر آن تأثیر شدیدتری میگذارند. نیاز به آب برای مصارف کشاورزی تولید انرژی، تولیدات صنعتی و مصارف شهری، به سرعت در حال افزایش است. امروزه رشد روزافزون جمعیت جهان و افزایش مصرف آب، قطع بیرویه درختان جنگلها، رشد شهرسازی و افزایش صنایع آلوده کننده آب شیوههای نامناسب و غیر اصولی کشاورزی احداث سدهای مخزنی و ایجاد دریاچه های مصنوعی از عوامل نابودی چرخه منظم آب در سطح جهان به شمار میآیند که در نهایت همه آنها نوعی تهدید برای جامعه بشری محسوب می شوند.
2-کشاورزی: بخش کشاورزی و صنعتی از مهمترین بخشهای مصرف آب است. در خاورمیانه بیش از 70%منابع آب به بخش کشاورزی اختصاص داده شدهاست. در حالی که اکثر کشورهای واقع در خاورمیانه دچار کمبود آب هستند و در منطقه گرم و کم آب قرار گرفتهاند که میزان بارندگی بسیار پایین و گاهی در حد صفر دارند.
3-مصرف خانگی: بنابر اعلام سازمان بهداشت جهانی، حداقل مصرف آب خانگی 100لیتر به ازای هر نفر در روز است. اما این میانگین در میان خانوارها رعایت نمیشود. پس میتوان گفت عامل مهم دیگری که سبب رشد مصرف آب گردیده نیاز و اقتضای بهداشت عمومی است. با پیشرفتهایی که از نظر بهداشت در بسیاری از کشورها دیده میشود مصرف آب روزانه هر فر سیر صعودی طی مینماید. امروزه مسائلی نظیر رشد جمعیت، ارتقای سطح زندگی و بهداشت، گسترش شهرنشینی، گسترش صنایع، کشاورزی و... افزایش مصرف آب را موجب گردیده است به طوری که مصرف آب نسبت به اوایل قرن 20 هفده برابر و نسبت به 3 قرن قبل 45 برابر شده است.
کد خبر: ۷۹۵۶۵۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۲/۱۳
محمد درویش با اعلام اینکه در کشور کمبود آب نداریم بلکه مدیریت ما مشکل دارد و آب را بد مصرف میکنیم، گفت: در این شرایط اگر آبشیرینکن هم راهاندازی کنیم آن آب را هدر میدهیم.
کد خبر: ۷۹۵۱۲۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۲/۱۱
کد خبر: ۷۹۴۷۹۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۲/۱۰
در استان کوچک و خشک قم که در شرایط کنونی با بحران شدید آب رو به روست و اگر پروژه عظیم انتقال آب قم رود نبود، امکان زندگی در این استان سخت می شد، حالا ایده هایی در رابطه با تشکیل کشور قم مطرح می شود؛ ایده هایی عجیب و قابل تأمل که بد نیست حداقل در زمینه منابع آب و بحران های برآمده از آن به صورت جدی ارزیابی شود!
کد خبر: ۷۹۱۶۸۳ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۱/۳۰
نگاهی به آمار و اطلاعات مربوط به حجم تولید و صادرات هندوانه در استان خشک و بی آب سیستان و بلوچستان و مقایسه آن با شرایط بحرانی منابع آب ایران، به خوبی شرایط اسفبار مدیریت منابع آب ایران را به نمایش می گذارد؛ وضعیتی غیر قابل تحمل که هیچ سود قابل ذکری برای کشاورزان نیز ندارد و تنها عده ای سودجو از این طریق به نان و نوا می رسند.
کد خبر: ۷۹۱۴۱۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۱/۲۹
مرور روزنامههای سه شنبه ۲۸ فروردین ماه؛
جهانگیری، فدای توقف قیمتدلار، تلاش اروپا برای حفظ برجام، بهار زمستانی در هجده استان، میخ دیگری بر تابوت اتحادیه عرب، پندهای بزرگان به روحانی، ثبت سفارش غیرقانونی ۶۴۸۱ خودرو، فاکتور اسد برای بازسازی، چالش پیش روی پیامرسان سروش و برزخ تلگرام، اندر باب در دسترس نبودن مرتضوی، استعفای از راه دور کاوه مدنی و رسانهها در بستر مرگ، از مواردی است که موضوع گزارشهای خبری و تحلیلی روزنامههای امروز شده است.
کد خبر: ۷۹۰۹۰۵ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۱/۲۸
هشداری برای مدیران اجرایی کشور؛
ضرر و خسارت جمعیت محدودی از مردم استان اصفهان که در شرق این استان به کشاورزی مشغول بودند، حالا به نا آرامی هایی دامن زده که امنیت اجتماعی و آبی میلیون ها شهروند اصفهانی و دیگر استان ها را تهدید می کند. اینجا نیاز به یک محاسبه دقیق است که مشخص شود، پرداخت کدام ضرر و خسارت برای دولت و مسئولان به صرفه تر است؟
کد خبر: ۷۹۰۰۰۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۱/۲۵
کد خبر: ۷۸۸۴۵۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۱/۲۰
گفت و گو با دکتر مراد کاویانی راد
کد خبر: ۷۸۸۲۸۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۱/۲۲
شرکت کنندگان در نظرسنجی «تابناک» مشخص کردند؛
سایت تابناک ضمن رصد دغدغهها و نگرانیهای مردم طی یک نظرسنجی در آخرین روزهای سال ۹۶ از مخاطبانش خواست تا نظر خود را درباره مهمترین نگرانی شان در آستانه سال ۹۷ ابراز کنند. گزینههایی که به عنوان نگرانیهای احتمالی مردم در معرض انتخاب قرار گرفته بود؛ عبارت بودند از مسائل مربوط به بیکاری و رکود، نوسانات بازار ارز و کاهش ارزش ریال، بحران آب و خشکسالی، بی ثباتی و ناامنی منطقه خاورمیانه و بی ثباتی سیاسی داخلی.
کد خبر: ۷۸۶۴۷۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۱/۱۴
کد خبر: ۷۸۵۸۳۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۱/۰۸
رئیس سازمان محیط زیست مشکلی با پروژه های انتقال آب ندارد؛
در شرایطی که بسیاری از کارشناسان، اجرای پروژه های عظیم انتقال آب را یکی از اصلی ترین دلایل بروز بحران آب در کشور می دانند و آسیب های چنین طرح هایی اکنون امنیت اجتماعی را نیز به مخاطره انداخته است، مدیران ارشدی هستند که این پروژه ها را در بروز بحران آب مؤثر نمی دانند. مثل رئیس سازمان محیط زیست که با استدلالی عجیب انتقال حوضه به حوضه آب را توجیه می کند.
کد خبر: ۷۸۴۱۶۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۱۲/۲۸
این را میشود از به خشونت کشیده شدن این اعتراضها دریافت که اوضاع منطقه و استان اصفهان را بحرانی کرده و نشستهای امنیتی را کلید زده است. با اعتراضاتی که از فرط شنیده نشدن، به حاشیههای دیگر گره خورده و در نهایت به صف آرایی مأموران انتظامی و کشاورزان مقابل هم منجر شده و حتی از آن فراتر، درگیریهای خونین را به دنبال داشته است.
کد خبر: ۷۸۱۱۴۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۱۲/۱۹
کد خبر: ۷۸۰۵۰۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۱۲/۱۶
کد خبر: ۷۷۹۴۴۳ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۱۲/۱۳
مرور روزنامههای یکشنبه سیزدهم اسفند؛
در انتظار رازگشایی جعبه سیاه، مرتضوی در برابر حکم جلب، روسیه و آمریکا بازگشت به جنگ سرد، ناگفتههایی از ده روز تب و تاب در بازار ارز، بهانهجویی از اصلاحطلبان، اتحاد مسکو و تهران در مقابل واشنگتن، «کارگر» در انتظار «مصدق» و چرخش نفت از «آی پی سی» به توان داخلی، از مواردی است که موضوع گزارشهای خبری و تحلیلی روزنامههای امروز شده است.
کد خبر: ۷۷۹۳۹۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۱۲/۱۳
مرور روزنامههای شنبه دوازدهم اسفندماه؛
خط و نشان اتمی پوتین، ورشکستگی بانکها دروغ یا حقیقت، سلبریتی پاسخگو، بازگشت سود سالانه هزار میلیاردی قاچاقچیان به خزانه با «رجیستری»، رونق اقتصاد فرانسه وابسته به بازار ایران، اینفانتینو تهدید کرد و رفت، دعوت به مقابله با اختلاف افکنی توسط رهبر معظم انقلاب، توهمزدایی از ارز دیجیتال و سیاستهای مخاطرات بن سلمان از ریاض تا قدس از عناوینی است که موضوع گزارشهای خبری و تحلیلی روزنامههای امروز شده است.
کد خبر: ۷۷۹۰۳۵ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۱۲/۱۲
کد خبر: ۷۷۸۴۸۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۱۲/۰۹
پرویز کردوانی*
کد خبر: ۷۷۸۴۳۵ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۱۲/۰۹
هشدارهای نگران کننده دو مدیر ارشد در مورد منابع آب ایران؛
شهردار تهران و معاون وزیر امور خارجه از جمله سخنرانانی بودند که در همایش دیپلماسی آب و هیدروپلیتیک غرب آسیا به ایراد سخن پرداختند؛ دو مقام اجرایی و ارشدی که گفته هایشان حاوی بیم و امیدهای فراوانی در مورد وضعیت منابع آب ایران بود و پرده های جدیدی از سوء مدیریت های این حوزه را آشکار کرد.
کد خبر: ۷۷۸۱۱۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۱۲/۰۸