کلیات

روزه خودداری از خوردن و آشامیدن و برخی کارهای خاص دیگر از اذان صبح تا اذان مغرب به انگیزه پیروی از فرمان خدا است. روزه جزو فروع دین، برترینِ عبادات و از ارکان پنج‌گانه اسلام بوده و در ادیان پیش از اسلام نیز به روش‌هایی وجود داشته است.

در منابع دینی برای روزه آثار اخلاقی و معنوی متعددی بیان شده است؛ از جمله:‌ کسب تقوا، سپر آتش دوزخ، کفاره گناهان، زکات بدن، عامل دوری از شیطان. همچنین گفته می‌شود روزه‌داری آثار جسمی و روانی همچون کاهش اضطراب و افسردگی، افزایش عزت نفس و پیشگیری از بیماری‌های قلبی و عروقی دارد.

روزه از نظر فقهی بر چهار قسم واجب، مستحب، مکروه و حرام بوده و روزۀ ماه رمضان از روزه‌های واجب به شمار می‌رود. خوردن و آشامیدن، آمیزش جنسی،‌ دروغ بستن بر خدا، پیامبر(ص) و امامان(ع)، رساندن غبار غلیظ به حلق، باقی ماندن بر جنابت، حیض و نفاس، خودارضایی،‌ فرو بردن تمام سر در آب و استفراغ کردن، مبطلات روزه هستند. کسی که روزه بر او واجب است، اگر آگاهانه یکی از مبطلات آن را انجام دهد، قضای روزه و کفاره بر عهده او است.

مفهوم‌شناسی

روزه واژه‌ای فارسی معادل واژگان «صوم» و «صیام» است.  صوم در اصطلاح فقهی عبارت است از خودداری از چیزهایی که روزه را باطل می‌کند، با داشتن قصد قربت. علامه حلی آن را به خودداری از چیزهای خاص از طلوع فجر صادق تا غروب تعریف کرده است. برخی فقها نیز صوم را به آماده ساختن نفس برای اجتناب از مبطلات روزه تعریف کرده‌اند.

واژه صوم در لغت به‌معنای ترک چیزی یا خودداری کردن از چیزی آمده است.

پیشینه روزه‌داری

بر اساس منابع اسلامی، دستور روزۀ ماه رمضان در دوم شعبان یا ۲۸ شعبان سال دوم هجری قمری، ۱۳ روز پس از تغییر قبله وضع شد. این دستور و برخی احکام مربوط به آن در قرآن آمده است. در ابتدای تشریع این حکم، روزه‌داران پس از افطار تنها تا پیش از خوابیدن مجاز به غذا خوردن بودند و رابطه جنسی در تمام ماه رمضان حرام بود، اما این دو حکم پس از مدتی نسخ شد.

جایگاه و آثار روزه‌داری

روزه، از بافضیلت‌ترین عبادات و از ستون‌های پنج‌گانه اسلام و گونه‌ای از جهاد شمرده شده و ترک آن عامل خروج از ایمان دانسته شده است. روزه آثار فراوانی دارد؛ برخی از آنها عبارتند از:

به‌گفته عبدالله جوادی آملی، مفسر قرآن و فیلسوف، در تفسیر تسنیم، روزه روحیه نظم، قناعت و صبر در برابر گناهان و مشکلات زندگی را نیز در فرد و جامعه تقویت می‌کند. بنابر آمارهای منتشر شده در رسانه‌ها، آمار تخلفات اجتماعی در ایران، در ماه رمضان کاهش پیدا می‌کند. همچنین بر اساس بررسی‌های پزشکی، روزه در تندرستی و سلامتی جسم و روان مفید است. تأثیر مثبت در سیستم ایمنی، کاهش اضطراب و افسردگی، سلامت روان، افزایش عزت نفس و پیشگیری از بیماری‌های قلبی و عروقی، از جمله آثار روزه در سلامت جسم و روان دانسته شده است.

• در مورد ماه رمضان در ویکی تابناک بیشتر بخوانید