کلیات
مسجد الاَقصی، از مساجد شهر بیت‌المقدس و نخستین قبله مسلمانان است. بنابر روایات، پیامبر اسلام (ص) از آنجا به معراج رفت. قرآن هنگام ذکر ماجرای معراج در سوره اسراء، از آن یاد کرده است. مسجد الاقصی نزد مسلمانان، یهودیان و مسیحیان محترم است؛ در احادیث اسلامی در کنار مسجد الحرام و مسجد النبی از مساجد بافضلیت دانسته شده و آمده است نمازگزاردن در آن با هزار نماز در مساجد دیگر برابر است.
یهودیان بر این باورند که بقایای معبد سلیمان زیر مسجد الاقصی قرار دارد. از نظر برخی مسیحیان، ویرانی مسجد الاقصی و ساخت معبد سوم سلیمان به‌جای آن، شرط ظهور مسیح است. ازاینرو برخی از یهودیان درصدد تخریب مسجد الاقصی و احیای معبد سلیمان به‌جای آن هستند. به‌سبب همین، نیرو‌های اسرائیلی از ورود مسلمانان به این مسجد جلوگیری می‌کنند. در سال ۱۹۶۹م یک یهودی مسجد الاقصی را به‌آتش کشید و برای همین، در تقویمجمهوری اسلامی ایران، ۳۱ مرداد، روز جهانی مسجد نامگذاری شده است.
ساختمانی که امروزه مسجد الاقصی نامیده می‌شود، در دوره عبدالملک بن مروان در قرن نخست قمری تأسیس شده و در دوره‌های مختلف بازسازی و تعمیر شده است.
موقعیت و نامگذاری
سُبْحَانَ الَّذِی أَسْرَ‌یٰ بِعَبْدِهِ لَیلًا مِّنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَ‌امِ إِلَی الْمَسْجِدِ الْأَقْصَی الَّذِی بَارَ‌کنَا حَوْلَهُ لِنُرِ‌یهُ مِنْ آیاتِنَا ۚ. إِنَّهُ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ﴿۱﴾ (ترجمه:منزّه است آن [خدایی]که بنده‌اش را شبانگاهی از مسجد الحرام به سوی مسجد الاقصی-که پیرامون آن را برکت داده‌ایم- سیر داد، تا از نشانه‌های خود به او بنمایانیم، که او همان شنوای بیناست﴿۱﴾) سوره- اسراء، آیه۱.
مسجد الاَقصی در لغت به‌معنای دورترین مسجد، به مسجدی در شهر بیت المقدس فلسطین اشاره دارد که در جنوب شرقی شهر واقع شده است.
درباره علت نامگذاری آن به‌مسجد الاقصی، گفته‌اند که دوری مسافتش تا مکه و مسجدالحرام که در آن زمان محل استقرار پیامبر و مسلمانان بود، موردتوجه بوده است. به‌گفته برخی از محققان، منظور از مسجد الاقصی که در قرآن به کار رفته، محوطه وسیعی بوده که شامل مسجد صخره (محل عروج پیامبر)، رواق‌ها و... هم می‌شده است.
از این‌رو برخی از مفسران شیعه، منظور از مسجد الاقصی را که در آیه نخست سوره اِسراء به آن اشاره شده، بیت‌المقدس دانسته که حضرت داود و سلیمان آن را بنا کرده‌اند. در برخی روایات نیز از مسجد الاقصی با عنوان مسجد بیت‌المقدس یاد شده است. برخی گفته‌اند هنگام معراج پیامبر، بنایی به نام مسجد الاقصی نبوده و کلمه مسجد در آیه معراج، به‌معنای مکانِ پرستش و عبادتگاه بوده است. امروزه بنای مسقفی که در دوره عبدالملک بن مروان در محدوده حرم قدس ساخته شده، مسجد الاقصای مسقف یا مسجد الاقصی شناخته می‌شود و از محوطه‌ای که بنای مذکور، مسجد صخره، مسجد عمر در آن جای دارد، با نام مجموعه مسجد الاقصی یاد می‌شود.
فضیلت
مسجد الاَقصی نزد مسلمانان، مسیحیان و یهودیان محترم است. از نظر یهودیان بقایای معبد سلیمان، زیرِ مسجد الاقصی قرار دارد. مسلمانان معتقدند پیامبر اسلام از این مکان به معراج رفته است. تا پیش از تغییر قبله مسلمانان در سال دوم قمری، نخستین قبله مسلمانان همین بوده است. ازاینرو برخی شیعیان ایرانی در دوره قاجار و پهلوی، هنگام سفر حج، اماکن مذهبیِ بیت‌المقدس ازجمله مسجد الاقصی را هم زیارت می‌کرده‌اند. در احادیث، مسجد الاقصی در کنار مسجد الحرام، مسجد النبی و مسجد کوفه یکی از چهار مسجد بافضیلت دانسته شده است. در برخی احادیث مسجد کوفه وجود ندارد و مسجد الاقصی در کنار مسجد الحرام و مسجد النبی از مساجد سه‌گانه بافضیلت است. نمازگزاردن یک نماز در مساجد سه‌گانه برابر با هزار نماز در دیگر مساجد است. البته در منابع روایی شیعه، احادیثی درباره برتری مسجد کوفه بر مسجد الاقصی نیز وجود دارد.
تاریخچه
گفته‌اند نخستین بار حضرت داوود در محل مجموعه مسجد الاقصی، معبدی احداث کرد و حضرت سلیمان آن را تکمیل نمود که معبد سلیمان، معبد اورشلیم، معبد ایلیا و بقعه ایلیا خوانده می‌شده است. به‌گفته گوستاولوبون تاریخ‌دان قرن‌های نوزدهم و بیستم میلادی، قبل از فتح بیت‌المقدس توسط مسلمانان، در مجموعه مسجد الاقصی، کلیسایی به‌نام حضرت مریم وجود داشته است. بنابر اسنادی که از قرن نخست قمری، به‌جا مانده، بنای کنونی مسجد الاقصی در دوره امویان و در قرن نخست قمری ساخته شده است. به‌گفته ابن‌کثیر، مورخ قرن هشتم قمری، ساخت بنای مسجد، در سال ۶۶ق به‌دستور عبدالملک بن مروان (حکومت ۶۵-۸۶ق) آغاز شد و سال ۷۳ق پایان یافت. برخی تأسیس آن را به ولید بن عبدالملک (حکومت ۸۶-۹۶ق) نسبت داده‌اند. ابن‌کثیر نوشته است: عبدالملک با این هدف مسجد الاقصی و بنا‌های اطراف آن را احداث کرد که شامیان را از رفتن به حج بازدارد و آنان را به طواف پیرامون آن وادارد؛ چراکه عبدالله بن زبیر از حج برای تبلیغ برضد عبدالملک و بیعت‌گرفتن از حاجیان برای خود سود می‌جست. او در خطبه‌هایی در روز عرفه و ایام مِنا، با یاد‌کردن از لعنت پیامبر بر حَکم بن عاص، جد عبدالملک و دودمانش، شامیان را به خود متمایل می‌کرد.
مشخصات بنا
ساختمان مسجد الاقصی، مستطیل‌شکل است و ۸۰ متر طول و ۵۵ متر عرض دارد. ساختمان مسجد بر روی ۵۳ ستون مرمری و ۴۹ پایه بنا گردیده است. همچنین مسجد دارای راوق بزرگی است که بر فراز قسمت میانه آن گنبدی قرار دارد. ناصر خسرو (۳۹۴-۴۸۱ق) جهانگرد قرن پنجم قمری که در سال ۴۳۸ق از بیت‌المقدس دیدن کرده در سفرنامه خود توصیفاتی از مسجد الاقصی ارائه داده و از وجود خادمانی برای آن سخن گفته است.
بازسازی و تعمیر
ساختمان مسجد الاقصی در دوره‌های مختلف تعمیر و بازسازی شده است. عباسیان، فاطمیان، ایوبیان و عثمانیان ازجمله حکومت‌هایی هستند که آن را تعمیر و بازسازی کرده‌اند.
منصور دوانیقی، (حکومت: ۱۳۶-۱۵۸ق) و مهدی عباسی (۱۲۶-۱۶۹ق)، از خلفای عباسی، ساختمان مسجد الاقصی را که بر اثر زلزله تخریب شده بود، تعمیر و بازسازی کردند. همچنین برپایه کتیبه‌ای، به‌دستور الظاهر لاِعزاز دین الله از خلفای فاطمی، در سال ۴۲۶ق بر فراز مسجد الاقصی گنبدی ساخته شد و به‌دستور المستنصرلدین الله در سال ۴۵۸ق ایوان شمالی مسجد بازسازی گردید. در سال ۱۰۹۹م برابر با ۵۸۳ق، صلیبی‌ها، بیت‌المقدس را تصرف کردند و در قسمتی از محل مسجد الاقصی، کلیسا ساختند و از قسمت دیگر آن را به استراحت گاه سواران و انبار ذخایر تبدیل کردند. در سال ۵۸۹ق صلاح‌الدین ایوبی بیت‌المقدس را از آن‌ها پس گرفت، محراب مسجد را تجدیدبنا کرد، گنبد آن را کاشی‌کاری نمود و منبری چوبی در آن قرار داد. ممالیک و عثمانیان نیز مسجد الاقصی را بازسازی کرده‌اند.
یهودی‌سازی
یهودیان بر این باورند که بقایای معبد سلیمان، زیرِ مسجد الاقصی قرار دارد. از این‌رو برخی از آنان برای تخریب مسجد الاقصی و احیای معبد سلیمان تلاش می‌کنند. می‌گویند برخی از مسیحیان معتقدند که ویرانی مسجد الاقصی و ساخت معبد سوم سلیمان به‌جای آن، شرط ظهور مسیح است. ازاینرو نیرو‌های اسرائیلی از ورود مسلمانان به مسجد الاقصی جلوگیری می‌کنند. مسجد الاقصی نماد هویت اسلامی در بیت المقدس در برابر اسرائیل دانسته شده است. در ۲۱ آگوست سال ۱۹۶۹میلادی برابر با ۱۳۴۸ش، یک یهودی به نام دنیس مایکل ولیم روهان، مسجد الاقصی را آتش زد که به آسیب‌دیدن بخش‌هایی از مسجد و فروریختن سقف آن منجر شد. منبر قدیمی مسجد هم که متعلق به سال ۵۸۳ق بود، در این آتش سوخت. در تقویم رسمی جمهوری اسلامی ایران، سالروز آتش زدن مسجد الاقصی در ۳۱ مرداد برابر با ۲۱ آگوست، روز جهانی مسجد نامگذاری شده است.
در مورد مسجد الاقصی در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
لو رفتن فایل صوتی "ایتامار بن گویر" وزیر امنیت داخلی و تندرو رژیم صهیونیستی که از زمان روی کارآمدن دولت راستگرای افراطی تل آویو از هیچ اقدامی برای زیرفشار قرار دادن فلسطینی‌ها دریغ نکرده است، نشان می دهد که وی به دنبال بستن مسجد الاقصی در ماه مبارک رمضان است.
کد خبر: ۱۱۶۶۶۹۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۲/۱۵
روزنامه "یسرائیل هیوم" (اسرائیل امروز) یکشنبه در مطلبی به تنش در روابط اسرائیل و اتحادیه اروپا پرداخت و به خشم تل آویو نسبت به بازدید اخیر سفرای کشورهای اروپایی از مسجد الاقصی در روز چهارشنبه گذشته اشاره کرد.
کد خبر: ۱۱۶۰۷۸۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۱/۰۳
نشست فوق العاده شورای امنیت سازمان ملل عصر پنجشنبه به وقت محلی ۵ ژانویه ۲۰۲۳ (۱۵ دی ماه ۱۴۰۱) در مقر این نهاد بین المللی تشکیل شد و همه اعضای این شورا، اقدام کابینه جدید رژیم صهیونیستی در هتک حرمت مسجد الاقصی را تحریک آمیز و نگران کننده خواندند اما سفیر این رژیم از تشکیل این جلسه خشمگین بود.
کد خبر: ۱۱۵۸۱۶۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۰/۱۶
سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در واکنش به هتک حرمت مسجدالاقصی از سوی رژیم صهیونیستی گفت که واشنگتن خواستار حفظ وضعیت کنونی پیرامون اماکن مقدس در بیت المقدس و مخالف هرگونه اقدام یکجانبه است.
کد خبر: ۱۱۵۷۸۶۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۰/۱۴
سخنگوی وزارت امور خارجه هتک حرمت مسجدالاقصی توسط وزیر صهیونیست را به شدت محکوم کرد و نسبت به ماجراجویی‌ها و اقدامات تحریک آمیز کابینه جدید رژیم صهیونیستی هشدار داد.
کد خبر: ۱۱۵۷۸۶۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۰/۱۴
پس از ورود تحریک آمیز ایتامار بن گویر وزیر امنیت داخلی راست افراطی رژیم صهیونیستی به صحن مسجدالاقصی در قدس شرقی اشغالی، با وجود هشدارها درباره ناآرامی‌ها، امارات متحده عربی و چین روز سه‌شنبه خواستار برگزاری نشست شورای امنیت سازمان ملل شدند.
کد خبر: ۱۱۵۷۸۶۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۰/۱۴
مصر و سازمان ملل متحد دوشنبه شب به رژیم صهیونیستی در خصوص هرگونه تعرّض ایتمار بن گویر وزیر افراطی امنیت داخلی کابینه نتانیاهو به مسجد الاقصی هشدار دادند.
کد خبر: ۱۱۵۷۶۹۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۰/۱۳
شماری از شهرک نشینان صهیونیست با حمایت نظامیان رژیم اشغالگر به صحن های مسجد الاقصی یورش بردند و معتکفان فلسطینی را از صحن های آن بیرون راندند.
کد خبر: ۱۱۵۵۴۲۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۹/۲۷
منابع فلسطینی از یورش نظامیان رژیم صهیونیستی به مسجدالاقصی و همچنین شهادت دو فلسطینی در جریان یورش اشغالگران به اردوگاه جنین در کرانه باختری خبر دادند.
کد خبر: ۱۱۴۵۰۹۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۷/۲۲
شهرک نشینان صهیونیست صبح امروز تحت حمایت و حفاظت نظامیان صهیونیست و به بهانه اعیاد یهودی به مسجدالاقصی یورش بردند.
کد خبر: ۱۱۴۲۴۰۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۷/۰۵
رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه سه‌شنبه شب تاکید کرد که کشورش هرگز تغییر در وضعیت حاکم بر قدس و مسجد الاقصی را نمی‌پذیرد.
کد خبر: ۱۱۳۶۸۰۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۶/۰۲
منابع فلسطینی از ادامه هتک حرمت مسجدالاقصی از سوی شهرک نشینان صهیونیست خبر داد.
کد خبر: ۱۱۳۵۳۸۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۵/۲۵
«اسماعیل هنیه» رئیس دفتر سیاسی جنبش مقاومت اسلامی فلسطین (حماس) بامداد یکشنبه تاکید کرد که یورش شهرک‌نشینان به مسجدالاقصی باید متوقف شود.
کد خبر: ۱۱۳۳۶۶۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۵/۱۶
شهرک نشینان صهیونیست برای چندمین روز متوالی، طی بامداد امروز بار دیگر به مسجدالاقصی یورش بردند.
کد خبر: ۱۱۲۴۸۸۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۳/۲۷
سخنگوی وزارت امور خارجه، هتک حرمت مسجدالاقصی توسط صهیونیست‌های نژادپرست و نیز حمله اشغالگران قدس به مردم و مدافعان قبله اول مسلمانان را به شدت محکوم کرد.
کد خبر: ۱۱۲۱۵۷۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۳/۰۹
اسماعیل هنیه رئیس دفتر سیاسی جنبش مقاومت اسلامی فلسطین (حماس) یکشنبه شب به رژیم صهیونیستی درباره پیامدهای هتک حرمت مسجدالاقصی و برگزاری راهپیمایی پرچم توسط شهرک‌نشینان هشدار داد.
کد خبر: ۱۱۲۰۳۳۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۳/۰۲
نماز باشکوه عید سعید فطر در صحن های مسجد الاقصی برگزار شد.
کد خبر: ۱۱۱۶۸۰۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۲/۱۲
منابع فلسطینی از اقامه نماز توسط هزاران فلسطینی در مسجدالاقصی علیرغم محدودیت ها و موانع رژیم صهیونیستی خبر دادند.
کد خبر: ۱۱۱۶۲۲۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۲/۰۹
سازمان ملل متحد خواستار تحقیقات فوری در مورد خشونت پلیس رژیم صهیونیستی علیه فلسطینیان در مسجد الاقصی شد.
کد خبر: ۱۱۱۵۱۶۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۲/۰۳
وزارت امور خارجه اردن هشدار داد که اقدامات مکرر رژیم صهیونیستی با هدف تغییر وضعیت تاریخی و حقوقی مسجدالاقصی، تجاوزاتی خطرناک و طبق قوانین بین‌المللی غیرقابل قبول است.
کد خبر: ۱۱۱۴۳۲۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۱/۲۹
