کلیات
یوزپلنگ یا یوز جانوری مهرهدار و پستاندار از راستهٔ گوشتخواران، خانوادهٔ گربهسانان است. این جانور در گذشته در بیشتر مناطق آفریقا و گستره وسیعی از آسیای مرکزی و شبهقاره هند یافت میشد، اما امروزه با کاهش شدید جمعیت روبرو شدهاست. از میان چهار زیرگونهٔ یوزپلنگ، یکی از زیرگونهها که با نام «یوزپلنگ آسیایی» شناخته میشود در خطر جدی انقراض است و تعداد کمی از آن در دشتهای مرکزی ایران به بقا ادامه میدهند.
بدن یوزپلنگ در درازای چندین میلیون سال به گونهای پیشرفت پیدا کردهاست که این جانور بتواند بهطور معمول توانایی حرکت با سرعتی برابر با ۱۱۰ کیلومتر در ساعت را داشته باشد و البته برای مدت کوتاه با سرعتی برابر با ۱۲۰ کیلومتر بر ساعت هم توانایی دویدن را دارد. سرعت یوزپلنگ در عرض ۲ ثانیه پس از شروع دویدن به ۷۵ کیلومتر در ساعت میرسد که از شتاب بسیاری از خودروهای مسابقهای نیز بیشتر است. البته میانگین سرعت حرکتی یوزپلنگ برابر با ۶۴ کیلومتر بر ساعت است. اندام باریک، پاهای لاغر و بلند، قفسه سینهای کم پهنا ولی عمیق و جمجمهای کوچک، ظریف و گرد، یوز را به سریعترین جانور روی زمین تبدیل کردهاست.
این جانور به آسانی از دیگر گربهسانان تشخیصپذیر است و آن را نه تنها از روی خالهای روی بدن میتوان متمایز کرد، که بدن باریک و کشیده، سر کوچک، چشمهای بالا قرار گرفته و گوشهای کوچک و تا حدودی پهن شمایلی یکتا به او میدهند. طعمهٔ معمول یوزپلنگ ها آهوها (به ویژه آهوی تامسون)، ایمپالا و دیگر پستانداران سمدار حداکثر تا ۴۰ کیلوگرم وزن هستند. یک نر بالغ تنها هر چند روز یک بار شکار میکند اما مادههای دارای توله تقریباً هر روز به شکار میپردازند. در حالی که سایر گربهسانان شکارچیان شب هستند، یوزها عمدتاً روزها فعال بوده و اغلب در اوایل بامداد و غروب آفتاب به سراغ طعمههای خود میروند.
واژهشناسی
واژهٔ یوزپلنگ از ترکیب دو واژهٔ «یوز» و «پلنگ» تشکیل شدهاست. یوز بُن مضارعِ مصدر «یوزیدن» به معنای «جَستن، جهیدن و طلب کردن» بوده و ازاینرو یوزپلنگ به معنای پلنگی است که به دنبال شکار خود گشته و آن را با جستن و دنبالکردن میگیرد. در فارسی میانه هم نام این جاندار «یوز» (با واو مجهول) بودهاست.
نام یوزپلنگ در زبان انگلیسی چیتا (Cheetah) است. این واژه برگرفته از واژهٔ سانسکریت چیتراکایاه (चित्रकायः) به معنای «دارای بدن رنگارنگ» است و از طریق واژهٔ هندیِ چیتا (चीता) وارد انگلیسی شدهاست. نام سردهای که یوز تنها عضو آن است نیز Acynonix است و تشکیلیافته از دو بخش برآمده از واژگان «ثابت» و «پنجه» در زبان یونانی. این نام اشاره به ویژگی یکتای جمعنشدنی پنجهها در این جانور دارد؛ ویژگیای که در هیچ گربهسان دیگری دیده نمیشود.
پیدایش و پراکنش
زیرخانواده گربهایان کوچک در میوسن پسین – نزدیک به ۹ میلیون سال پیش – پا بر روی زمین گذاشت و نسبهای گوناگون از آن در دوره به نسبت کوتاهی میان ۱۰٫۸ تا ۶٫۲ میلیون سال پیش شکل گرفتند. روشهای بررسی ژنتیکی نشان میدهند که قدیمیترین نیای گربهایان امروزی در ۱۰٫۸ میلیون سال پیش در آسیا زندگی میکرد. نسبهای گوناگون در زمانهای مختلفی از این نسب اصلی جدا شدند و جدایی نسب یوز در نزدیکی ۷٫۲ میلیون سال پیش پدید آمد. نسب یوز به عنوان نسبی از گربههای بزرگجثه، لاغر و دارای پاهای درازی شناخته میشود که امروزه از آن تنها یوز (Acinonyx jubatus) باقی ماندهاست. این نسب در دوره پلیوسن پسین–پلیستوسن در بیشتر اوراسیا پراکنده بود و سنگوارههایی از یوزمانندها و گربههای یوزنما مربوط به این دوره در آفریقا، اوراسیا و آمریکای شمالی یافت شدهاند.
امروزه باور بر این است که نزدیکترین گونهها به یوز، شیر کوهی و جگواروندی هستند. اینها همه عضو طایفه Acinonychini بهشمار میروند که بر پایهٔ بررسیهای مولکولی، در ۶٫۹ میلیون سال پیش از دیگر گربهها جدا شدند.
زیرگونهها
گونه یوز دارای دو زیرگونه اصلی است: زیرگونهٔ آسیایی و زیرگونهٔ آفریقایی. هر چند در این مورد اختلاف نظر وجود دارد و برخی متخصصان تعداد بیشتری زیرگونه را در نظر میگیرند؛ از جمله زیرگونهٔ شمالغربی آفریقا (با نام علمی Acinonyx jubatus hecki) که یکی از چندین زیرگونهٔ مشتقشده از زیرگونهٔ آفریقایی است. شاهیوز نیز شکلی از یوز آفریقایی است با خالهای درشت و پیوسته بر روی پوست که نه زیرگونهای جدا، بلکه ریختی از این جاندار بهشمار میرود. عامل پدید آمدن چنین رنگآمیزی در پوست شاهیوز یک چیرگی است که اغلب در یوزهای جنوب آفریقا پدید میآید.
کراوسمان و مورالس زیرگونههای یوز را ۵ عدد و به صورت زیر برمیشمارند:
- A. j. hecki در شمال غربی آفریقا
- A. j. fearsoni در شرق آفریقا
- A. j. jubatus در جنوب آفریقا
- A. j. soemmerringi در شمال شرقی آفریقا
- A. j. venaticus در شمال آفریقا تا شبهقارهٔ هند (امروزه تنها در ایران) در بین دو زیرگونهٔ اصلی، زیرگونهٔ آفریقایی که در بسیاری از بخشهای این قاره پراکندگی دارد وضعیت نسبتاً بهتری را دارد. به نظر میرسد که در حدود ۵ تا ۱۵ هزار یوز هنوز در آفریقا باقیماندهاند. اما زیرگونهٔ آسیایی آن که به یوزپلنگ ایرانی یا یوزپلنگ آسیایی مشهور است و روزگاری در بخشهای وسیعی از خاورمیانه و هند پراکندگی داشت، اکنون تنها محدود به چند ده رأس در نواحی شرقی ایران شدهاست.
گزیده خبرهای «تابناک جوان» را اینجا بخوانید.
ما برای شما، در تابناک جوان هر روز گزیدهای از آخرین اخبار و مطالب جذاب پیرامون موضوعات کسب و کار، رسانه، فرهنگ و هنر، خانواده، نشاط و سرگرمی، جامعه و ... را تولید و/یا ارائه میکنیم. «تابناک جوان» برای انتشار مطالب ارسالی شما نیز آمادگی دارد! روی تیترها کلیک کنید تا گزارش کامل گزیده خبرهای «تابناک جوان» را بخوانید.
کد خبر: ۱۱۱۸۴۱۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۲/۲۳
مدیرعامل انجمن یوزپلنگ ایرانی با بیان اینکه تولد تولههای «ایران» اتفاقی مهم و بزرگ برای محیط زیست کشور است،اظهار کرد: محیط زیست باید برنامههای حفاظتی برای «ایران» و تولههایش ارائه دهد.
کد خبر: ۱۱۱۷۲۹۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۲/۱۶
پزشک معتمد مرکز تکثیر یوز آسیایی از تلف شدن یکی از سه توله ایران،ماده یوزپلنگ ی که ۱۱ اردیبهشت در توران سزارین شد، خبر داد.
کد خبر: ۱۱۱۶۹۹۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۲/۱۴
یوزپلنگ چهار ساله به نام «ایران» که در پارک ملی توران نگهداری می شود، توانست سه توله یوز به دنیا بیاورد.
کد خبر: ۱۱۱۶۶۳۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۲/۱۱
مدیرکل محیط زیست استان سمنان از موفقیت دو یوزپلنگ نگهداریشده در پارک ملی توران در انجام عمل جفتگیری خبر داد و گفت: این نخستین بار در جهان است که دو یوز آسیایی در شرایط اسارت به تولید مثل میپردازند.
کد خبر: ۱۱۰۱۳۰۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۱۱/۰۶
یک قلاده یوزپلنگ ماده با نام هَرب که از یوزهای شناخته شده پارک ملی توران است، برای اولین بار در سال جاری به همراه ۲ توله خود رویت شد. با ثبت این تصویر جدید تعداد تولههای پارک ملی توران در سال ۱۴۰۰ به عدد ۴ رسید، در طول این مدت کارشناسان و محیط بانان از نبود هَرب بسیار نگران بودند چرا که توله های این یوز پلنگ ماده از سال گذشته پس از بالغ شدن از مادر خود جدا شده بودند و با ثبت این عکس جدید از نگرانی دوستداران طبیعت کاسته شد. / باشگاه خبرنگاران
کد خبر: ۱۰۸۳۳۶۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۷/۲۹
گزیده خبرهای «تابناک جوان» را اینجا بخوانید.
ما برای شما، در تابناک جوان هر روز گزیدهای از آخرین اخبار و مطالب جذاب پیرامون موضوعات کسب و کار، رسانه، فرهنگ و هنر، خانواده، نشاط و سرگرمی، جامعه و ... را تولید و/یا ارائه میکنیم. «تابناک جوان» برای انتشار مطالب ارسالی شما نیز آمادگی دارد! روی تیترها کلیک کنید تا گزارش کامل گزیده خبرهای «تابناک جوان» را بخوانید.
کد خبر: ۱۰۶۲۶۲۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۴/۱۷
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست گفت: انتظار میرود تا پایان امسال برنامهریزیها اجرایی شود تا با تأمین نیازهای اولیه شاهد افزایش جمعیت یوزپلنگ آسیایی در پارک ملی توران باشیم.
کد خبر: ۱۰۱۰۵۵۱ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۸/۰۱
مدیرکل دفتر زیستگاهها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست میگوید که این سازمان با ساخت محور بشرویه - بجستان که از دو منطقه حفاظت شده محیط زیستی و کوریدورهای حفاظتی یوزپلنگ آسیایی عبور میکند، مخالفت کرده است.
کد خبر: ۱۰۰۴۵۱۱ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۷/۰۲
گزیده خبرهای «تابناک جوان» را اینجا بخوانید.
ما برای شما، در تابناک جوان هر روز گزیدهای از آخرین اخبار و مطالب جذاب پیرامون موضوعات کسب و کار، رسانه، فرهنگ و هنر، خانواده، نشاط و سرگرمی، جامعه و ... را تولید و/یا ارائه می کنیم. «تابناک جوان» برای انتشار مطالب ارسالی شما نیز آمادگی دارد! روی تیترها کلیک کنید تا گزارش کامل گزیده خبرهای «تابناک جوان» را بخوانید.
کد خبر: ۹۸۷۲۲۵ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۴/۰۹
مدیرکل محیطزیست استان سمنان از رویت و تصویربرداری از پنج قلاده یوزپلنگ آسیایی در پارک ملی توران خبر داد.
کد خبر: ۹۷۸۴۷۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۲/۲۵
گزیده خبرهای «تابناک جوان» را اینجا بخوانید.
ما برای شما، در تابناک جوان هر روز گزیدهای از آخرین اخبار و مطالب جذاب پیرامون موضوعات کسب و کار، رسانه، فرهنگ و هنر، خانواده، نشاط و سرگرمی، جامعه و ... را تولید و/یا ارائه می کنیم. «تابناک جوان» برای انتشار مطالب ارسالی شما نیز آمادگی دارد! روی تیترها کلیک کنید تا گزارش کامل گزیده خبرهای «تابناک جوان» را بخوانید.
کد خبر: ۹۷۰۸۰۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۱/۱۹
گزیده خبرهای «تابناک جوان» را اینجا بخوانید.
ما برای شما، در تابناک جوان هر روز گزیدهای از آخرین اخبار و مطالب جذاب پیرامون موضوعات کسب و کار، رسانه، فرهنگ و هنر، خانواده، نشاط و سرگرمی، جامعه و ... را تولید و/یا ارائه می کنیم. «تابناک جوان» برای انتشار مطالب ارسالی شما نیز آمادگی دارد! روی تیترها کلیک کنید تا گزارش کامل گزیده خبرهای «تابناک جوان» را بخوانید.
کد خبر: ۹۷۰۳۵۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۱/۱۷
لحظه شکار بزکوهی توسط یوزپلنگ را در این گزارش میبینیم.
کد خبر: ۹۵۴۷۷۱ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۱۱/۰۷
تابناک 4K
« یوزپلنگ / چیتا / Acinonyx jubatus / Cheetah» جانوری مهرهدار و پستاندار از راستهٔ گوشتخواران، خانوادهٔ گربهسانان است. این جانور در گذشته در بیشتر مناطق آفریقا و گستره وسیعی از آسیای مرکزی و شبهقاره هند یافت میشد، اما امروزه با کاهش شدید جمعیت روبرو شدهاست. بدن یوزپلنگ در درازای چندین میلیون سال به گونهای پیشرفت پیدا کردهاست که این جانور بتواند بهطور معمول توانایی حرکت با سرعتی برابر با 112 کیلومتر در ساعت را داشته باشد و البته برای مدت کوتاه با سرعتی برابر با 120 کیلومتر بر ساعت هم توانای دویدن را دارد. سرعت یوزپلنگ در عرض دو ثانیه پس از شروع دویدن به 75 کیلومتر در ساعت میرسد که از شتاب بسیاری از خودروهای مسابقهای نیز بیشتر است. البته میانگین سرعت حرکتی یوزپلنگ برابر با 64 کیلومتر بر ساعت است. اندام باریک، پاهای لاغر و بلند، قفسه سینهای کم پهنا ولی عمیق و جمجمهای کوچک، ظریف و گرد، یوز را به سریعترین جانور روی زمین تبدیل کردهاست. این جانور به آسانی از دیگر گربهسانان تشخیصپذیر است و آن را نه تنها از روی خالهای روی بدن میتوان متمایز کرد، که بدن باریک و کشیده، سر کوچک، چشمهای بالا قرار گرفته و گوشهای کوچک و تا حدودی پهن شمایلی یکتا به او میدهند. طعمهٔ معمول یوزها آهوها (به ویژه آهوی تامسون)، ایمپالا و دیگر پستانداران سمدار حداکثر تا 40 کیلوگرم وزن هستند. تجربه راه رفتن و همراهی با یوزپلنگ در ژوهانسبورگ آفریقای جنوبی را باکیفیت 4K تماشا میکنید.
کد خبر: ۹۵۴۵۶۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۱۱/۰۷
کد خبر: ۹۴۴۹۲۱ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۰۹/۲۷
کد خبر: ۹۱۷۸۱۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۰۵/۲۲
حیات وحش؛
دولفسیولکر یک دوستدار محیط زیست است که در یک قرنطینه حیوانات در آفریقای جنوبی فعالیت میکند و ویدیوهای خاصی از این فضا منتشر میکند. او در یک ویدیو به این پرسش پاسخ میدهد که یوزپلنگ ها ترجیح میدهد در جای سرد بخوابند یا در جای گرم و نرم؟ اگر شناختی از روحیات گربهسانها ندارید، تماشای این ویدیو و رقابت یوزپلنگ ها برای خوابیدن در جای گرم و نرم را از دست ندهید.
کد خبر: ۸۹۲۰۴۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۰۱/۲۶
حیات وحش؛
اینکه یوزپلنگ سریعترین حیوان خشکی است خبر جدیدی نیست، اما آیا میدانید دقیقا چه تفاوتی در ساختار بدن این گربه بزرگ باعث میشود که چنین سرعت و شتاب باورنکردنی پیدا کند؟چنگالها، دم، ستون فقرات و نحوه دویدن، قلب، ریهها همه باهم هماهنگ هستند تا این شکارچی تیزپا شتابی پیدا کند که قابل مقایسه با خودروهای اسپورت است. در این ویدیو با جزئیات بیشتری در این مورد آشنا شوید.
کد خبر: ۸۵۱۴۷۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۸/۲۳
تابناک 4K
« یوزپلنگ یا چیتا / Cheetah» را با سرعت 120 کیلومتر، سریع ترین پستاندار کره زمین است. این جانور به آسانی از دیگر گربهسانان تشخیصپذیر است و آن را نه تنها از روی خالهای روی بدن میتوان متمایز کرد، که بدن باریک و کشیده، سر کوچک، چشمهای بالا قرار گرفته و گوشهای کوچک و تا حدودی پهن شمایلی یکتا به او میدهند. طعمه معمول یوزها آهوها (به ویژه آهوی تامسون)، ایمپالا و دیگر پستانداران سمدار حداکثر تا 40 کیلوگرم وزن هستند. یک نر بالغ تنها هر چند روز یک بار شکار میکند اما مادههای دارای توله تقریباً هر روز به شکار میپردازند. در حالی که سایر گربهسانان شکارچیان شب هستند، یوزها عمدتاً روزها فعال بوده و اغلب در اوایل بامداد و غروب آفتاب به سراغ طعمههای خود میروند. تصاویری از شکوه راه رفتن یک چیتا را با کیفیت 4K در تابناک میبینید.
کد خبر: ۸۱۳۶۷۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۴/۱۴