خلق پول چیست؟

به گزارش ایبِنا، هنگامی‌ که بانک مرکزی با افزایش پایه پولی (مثلا با انتشار اسکناس) یک ریال منتشر می‌کند، بر اثر سپرده گذاری مردم در بانک‌های تجاری و اعطای وام بانکی، در واقع بیش از یک ریال پول ایجاد خواهد شد. بنابراین برای خلق پول در یک اقتصاد می‌توان ضریب تکاثری‌ای مطرح کرد که بر اساس آن تغییرات پایه پولی منجر به تغییر حجم (عرضه) پول می‌شود.

بانک مرکزی با انتشار اسکناس و یا ایجاد پول از طرق دیگر، ابتدا سبب به وجود آمدن و به گردش افتادن مقداری پول می‌شود. آنگاه مردم یا سپرده‌گذاران بخشی از پول جدید را به صورت اسکناس نزد خود نگهداری کرده و بقیه آن را به صورت سپرده بانکی نزد بانک‌های تجاری سپرده می‌گذارند. پس به این ترتیب به‌ ازای ایجاد هر پول جدیدی توسط بانک مرکزی بخشی از آن به صورت سپرده‌های بانکی در اختیار بانک‌های تجاری قرار می‌گیرد.  

بانک‌های تجاری نیز بخشی از سپرده‌های سپرده‌گذاران را به صورت ذخیره نگهداری کرده و بقیه آن را صرف اعطای وام و اعتبار به وام‌گیرندگان می‌نمایند، اما اعطای وام و اعتبار به معنای ایجاد یک پول جدید اعتباری است.

زیرا علاوه بر آنکه حق برداشت برای سپرده‌گذار اصلی محفوظ است و حق استفاده از سپرده خود را دارد، برای وام گیرنده نیز از طریق اعتبار یک وسیله پرداخت و دادو ستد فراهم شده که منشا آن اعطای اعتبار بانک‌های تجاری است. در واقع پول جدید اعتباری به وجود می‌آید.

در ادامه به بیان ریاضی این موضوع می‌پردازیم:
ـ CU= cd.DD :
طبق این رابطه؛ کل اسکناس و مسکوکات نگهداری شده توسط مردم (CU) برابراست با نسبت اسکناس به سپرده (cd) ضرب‌ در کل سپرده‌های دیداری (DD).
ـ RR= rr . DD :
بنابر این رابطه؛ کل ذخایر قانونی بانک‌ها نزد بانک مرکزی (RR ) برابر است با نرخ ذخیره قانونی (rr) ضرب‌در کل سپرده‌های دیداری نزد بانک های تجاری.
ـ ER= er . DD :
این رابطه نیز نشان‌دهنده آنست که؛ کل ذخایر اضافی بانک ها (ER) برابر است با نرخ ذخیره اضافی (er) ضرب‌ در کل سپرده‌های دیداری مردم نزد بانک‌های تجاری.
بنابراین پایه پولی عبارت خواهد بود از ” CU + RR + ER ”