استفتائات آیت الله خامنه ای در مورد آموزش پزشکی
آموزش پزشکی
سؤال 1308: دانشجويان دانشگاه پزشکى (دختر يا پسر) براى آموزش چارهاى جز معاينه فرد اجنبى از طريق لمس و نظر ندارند و چون اين معاينات جزء برنامه درسى است و براى کارآموزى و آمادگى آنان براى معالجه بيماران در آينده مورد نياز است و عدم انجام آن باعث مىشود از تشخيص بيمارى افراد مريض عاجز باشند و اين امر منجر به طولانى شدن دوران بيمارى افراد بيمار و گاهى فوت آنان مىشود، بنا بر اين آيا اين معاينات جايز است يا خير؟
جواب: اگر از موارد ضرورى براى کسب تجربه و آگاهى از نحوه درمان بيماران و نجات جان آنان باشد، اشکال ندارد.
سؤال 1309: در صورتى که هنگام ضرورت، معاينه بيمارانى که محرم نيستند، توسط دانشجويان رشته پزشکى جايز باشد، مرجع تشخيص اين ضرورت چه کسى است؟
جواب: تشخيص ضرورت موکول به نظر دانشجو با ملاحظه شرايط است.
سؤال 1310: گاهى در هنگام آموزش با مسأله معاينه غيرمحارم مواجه مىشويم و نمىدانيم اين کار براى آينده ضرورت دارد يا خير؟ ولى بهر حال جزئى از روش درسى دانشگاهها و وظيفه دانشجويى رشته پزشکى و يا حتّى تکليفى از طرف استاد است با توجه به اين مطالب آيا انجام معاينات مزبور براى ما جايز است؟
جواب: مجرد اين که معاينه پزشکى، از برنامههاى آموزشى و يا از تکاليف استاد به دانشجو است، مجوّز شرعى براى ارتکاب امر خلاف شرع محسوب نمىشود بلکه ملاک دراين زمينه فقط نياز آموزشى براى نجات جان انسان و يا اقتضاء ضرورت مىباشد.
سؤال 1311: آيا در معاينه نامحرم که به‌خاطر ضرورت آموزش پزشکى وکسب تجربه و مهارت صورت مىگيرد، بين معاينه اعضاى تناسلى و ساير اعضاى بدن تفاوت وجود دارد؟ بعضى از دانشجويان که بعد از اتمام تحصيل براى معالجه بيماران به روستاها و نقاط دوردست مىروند، گاهى مجبور به زايمان زن و يا درمان آثار آن از قبيل خونريزى شديد مىشوند، اين کار چه حکمى دارد؟ بديهى است که اگر اين خونريزى و بيماريهاى ديگر بسرعت درمان نشود حيات زنى که تازه زايمان کرده، در خطر خواهد بود، با علم به اينکه شناخت راههاى معالجه اين بيماريها مستلزم کارآموزى در هنگام تحصيل علم پزشکى مىباشد؟
جواب: هنگام ضرورت فرقى، بين حکم معاينه اعضاى تناسلى و غير آنها نيست و ملاک کلى، احتياج به تمرين و فراگيرى علم پزشکى براى نجات جان انسان مىباشد و در اين موارد بايد به مقدار ضرورت اکتفا شود.
سؤال 1312: غالباً در معاينه اعضاى تناسلى اعم از اينکه توسط فرد مماثل صورت بگيرد يا خير، احکام شرعى مانند نگاه‌کردن پزشک يا دانشجو از طريق آينه، رعايت نمىشود و چون ما براى فراگيرى چگونگى تشخيص بيماريها از آنان تبعيت مىکنيم، وظيفه ما چيست؟
جواب: تحصيل و فراگيرى علم پزشکى از طريق معايناتى که فى‌نفسه حرام هستند، در مواردى که يادگرفتن اين علم و شناخت راههاى درمان بيماريها متوقف بر آن باشد، اشکال ندارد، مشروط بر اينکه دانشجو اطمينان داشته باشد که توانايى نجات جان انسانها در آينده متوقف بر اطلاعاتى است که از اين طريق بدست مىآيد و همچنين مطمئن باشد که در آينده درمعرض مراجعه بيماران بوده و مسئوليت نجات جان آنان را بر عهده خواهد داشت.
سؤال 1313: آيا نگاه‌کردن به عکس مردان و زنان غيرمسلمان که در کتابهاى اختصاصى رشته درسى ما به‌صورت نيمه عريان وجود دارد جايز است؟
جواب: اگر به قصد ريبه نباشد و خوف ترتّب مفسده هم در آن وجود نداشته باشد، اشکال ندارد.
سؤال 1314: دانشجويان رشته پزشکى در خلال تحصيل، عکسها و فيلمهاى مختلفى را از اعضاى تناسلى بدن به قصد آموزش مىبينند، آيا اين عمل جايز است يا خير؟ ديدن عورت غير مماثل چه حکمى دارد؟
جواب: نگاه‌کردن به فيلمها و تصاوير فى‌نفسه اشکال ندارد به شرط اينکه به قصد لذت نبوده و خوف ارتکاب حرام هم وجود نداشته باشد. آنچه حرام است نگاه به بدن غير مماثل و لمس آن است و نگاه به فيلم يا عکس عورت ديگران هم خالى از اشکال نيست.
سؤال 1315: زن در هنگام وضع حمل چه تکليفى دارد؟ و زنان پرستار که به زنهاى ديگر در هنگام وضع حمل کمک مىکنند، نسبت به کشف عورت و نگاه‌کردن به آن چه تکليفى دارند؟
جواب: جايز نيست زنان پرستار عمداً و بدون اضطرار، به عورت زنان در هنگام وضع حمل نگاه کنند و همچنين پزشک هم بايد از نگاه‌کردن و لمس بدن زنى که بيمار است، تا زمانى که اضطرار پيدا نکرده، خوددارى کند و بر زنان واجب است که در صورت توجه و توانايى، بدن خود را بپوشانند و يا از کس ديگرى بخواهند اين کار را انجام دهد.
سؤال 1316: در خلال تحصيلات دانشگاهى، براى آموزش از دستگاههاى تناسلى مصنوعى که از مواد پلاستيکى ساخته شدهاند استفاده مىکنند، نگاه‌کردن و لمس آنها چه حکمى دارد؟
جواب: آلت و عورت مصنوعى حکم عورت واقعى را ندارد و نگاه‌کردن و لمس آنها اشکال ندارد مگر آنکه به قصد ريبه بوده و يا موجب تحريک شهوت گردد.
سؤال 1317: مباحث من راجع به تحقيقاتى است که در محافل علمى غرب راجع به تسکين درد از طريق معالجه با موسيقى، معالجه با لمس، معالجه با رقص، معالجه با دارو و معالجه از طريق الکتريسيته مطرح است و مباحث آنان در اين زمينه نتيجه هم داده است، آيا شرعاً مبادرت به اين تحقيقات جايز است؟
جواب: تحقيق راجع به امور مذکور و آزمايش مقدار تأثير آنها در درمان بيماريها شرعاً اشکال ندارد به شرطى که مستلزم ارتکاب اعمالى که شرعاً حرام هستند نباشد.
سؤال 1318: آيا در صورتى که آموزش اقتضا کند، جايز است زنان پرستار به عورت زن ديگر نگاه کنند؟
جواب: اگر درمان بيماريها و يا نجات نفس محترمى متوقف بر درسى باشد که ياد گرفتن آن مستلزم نگاه به عورت ديگران است، اشکال ندارد.
