چرا باید منتظر فروپاشی شورای همکاری خلیج فارس باشیم؟

در حالی که نشست شورای همکاری خلیج فارس در کویت در حال برگزاری است و قرار است نشست سران این شورا امروز و فردا برگزار شود، اختلافات میان اعضای آن و به ویژه سایه بحران قطر آنقدر سنگین است که بسیاری از ناظران بر این باورند که تلاش برای برگزاری این نشست از سوی کویت به این دلیل بوده که فروپاشی این شورا را به تعویق بیندازد.

به گزارش «تابناک»؛ اجلاس وزیران خارجه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس ـ که نخستین نشست از زمان آغاز بحران قطر در ژوئن محسوب می‌شود ـ روز دوشنبه در حالی در کویت به کار خود پایان داد که هیچ گونه توضیحی از سوی وزرا در خصوص نتایج این نشست مطرح نشد.

در نشست روز دوشنبه ـ که در کاخ بیان برگزار شد ـ علاوه بر وزرای خارجه کویت و قطر، عادل الجبیر، وزیر خارجه عربستان یوسف بن علوی، وزیر امور خارجه عمان، انور قرقاش، وزیر مشاور امارات در امور خارجه، عبدالله بن فیصل الدوسری، معاون وزیر خارجه بحرین حضور داشتند.

هدف از تشکیل شورای همکاری چه بود؟

روز 25 می سال 1981 شورای همکاری خلیج فارس با گردهمایی کشورهای بحرین، کویت،عمان، قطر، عربستان سعودی و امارات متحده عربی رسما تشکیل شد. این شورا در حالی راه اندازی شد که همه کشورهای حوزه خلیج فارس در آن حضور نداشتند.

این شورا یک سال پس از تجاوز رژیم بعثی به خاک کشورمان در سال 1981 میلادی در ریاض عربستان سعودی و با رویکردی ضد ایرانی آغاز به کار کرد.

کارکرد اولیه آن، اتحاد کشورهای عربی حوزه خلیج فارس و همچنین حمایت همه‌جانبه از رژیم صدام حسین بود و تحت نام جعلی (Gulf Cooperation Council - مجلس التعاون لدول الخلیج العربیه) تأسیس شد.

شورای کشورهای عرب حوزه خلیج فارس که با نام شورای همکاری دولت‌های عرب خلیج فارس شناخته شده است به دلیل برخورداری از جایگاه استراتژیک در خاورمیانه و ثروت‌های عظیم طبیعی، جبهه‌‌ای مهم و با نفوذ در جهان عرب محسوب می‌‌شود که تصمیماتش می‌تواند بر روند جریانات مختلف در خاورمیانه تأثیرگذار باشد.

چرا شورا به هدفش دست نیافت؟

مهم ترین عاملی که باعث شد، شورا نتواند به هدف اصلی خود یعنی مقابله با ایران نائل شود این است که یکدستی و اتفاق نظر مشخص و واحدی در این شورا برای پیگیری چنین هدفی وجود ندارد.

همان گونه که اشاره شد، در این شورا شش کشور عربی حوزه خلیج فارس حضور دارند. یکی از مهم ترین مورد اختلاف زا میان اعضای شورا که هدف اصلی این نهاد نیز محسوب می شود، مسأله مقابله با ایران و یا حداقل ابزارهای مقابله با آن است.

از میان این شش کشور، سه کشور عربستان، امارات و بحرین همواره خواهان اقدام جدی و قاطع در مقابل ایران با استفاده از مکانیزم های تعریف شده در شورا هستند.

در مقابل، قطر، کویت و عمان تاکنون یا در مناقشات ایران و عربستان بی طرف بوده اند و یا نهایتا انتقادات تلویحی نسبت به سیاست های ایران بروز داده اند. در مواقعی نیز شاهد انتقاداتی نسبت به سیاست های عربستان در منطقه از سوی قطر بودیم که در نهایت منجر به بروز بحران اخیر میان این کشور با عربستان و شرکایش شد.

بنابراین باید گفت این شورا به هدف وجودی خود یعنی مقابله با ایران دست نیافت. به این دلیل که سه عضو از مجموع شش عضو آن یعنی قطر، عمان و کویت دیگر اعتقادی به آن هدف اصلی که همچنان از سوی عربستان، امارات و بحرین دنبال می شود، ندارند.

چرا فروپاشی شورا قریب الوقوع است؟

اختلاف در میان اعضای شورای همکاری خلیج فارس در 36 ساله این نهاد منطقه‌ای سابقه داشته است؛ اما این بار تنش شدید عربستان و امارات در مقابل قطر به میزانی است که تاکنون شورای همکاری خلیج فارس به عنوان یک نهاد فراملی، نتوانسته اقدام موثری در حل آن انجام دهد و همین موضوع کارآمدی این شورا را بیش از پیش زیر سؤال برده است.

هشدار اخیر امیر کویت به کشورهای عربی درباره فروپاشی شورای همکاری خلیج فارس نیز یعنی، بحران عربی به جای خیلی خطرناکی رسیده و به سختی می‌توان مانع رسیدن به نقطه فروپاشی در تاریخ نزدیک به چهار دهه‌ای این شورا شد.

در همین زمینه، اندیشکده انگلیسی چتم‌ها وس نیز به تازگی در گزارشی درباره بحران عربی در خلیج فارس تأکید کرده بود: «هر چقدر که بحران سیاسی در میان کشورهای حاشیه خلیج فارس طول بکشد، برای قطر و دیگر کشورهای عضو این سازمان این سوال عمیق تر پیش می‌آید که اصلا عضویت در چنین سازمانی که شکاف‌های ناامیدی در آن پدیدار شده و قادر به حفظ اعضایش نیست، چه فایده‌ای دارد؟»

پادشاهی عمان و همچنین امیر‌نشین کویت نیز همسویی جدی با سیاست‌های دربار سعودی ندارند. نمونه این نبود همسویی را می‌توان در تداوم همکاری این دو کشور با قطر به رغم تحریم‌های انجام ‌گرفته از سوی سه عضو دیگر شورای همکاری دید.

در همین راستا، در کنار همه نشانه هایی که از احتمال فروپاشی شورا بروز پیدا کرده، نشانه دیگری نیز خود را نمایان کرده است.

همزمان با برگزاری اجلاس شورای همکاری خلیج‌فارس، امارات از تشکیل کمیته نظامی و اقتصادی مشترک با عربستان سعودی خبر داد.

امارات عربی متحده امروز سه‌شنبه از تشکیل یک کمیته نظامی و اقتصادی مشترک با عربستان به دور از شورای همکاری خلیج‌فارس خبر داد.

ماده نخست فرمان رئیس امارات تأکید دارد که فعالیت این کمیته همکاری و همآهنگی مشترک بین امارات و عربستان در تمامی زمینه‌های نظامی، سیاسی، اقتصادی، تجاری، فرهنگی و ... به نفع دو کشور است.

برخی ناظران بر این باورند که اعلام تشکیل چنین کمیته ای در بحبوحه برگزاری نشست شورای همکاری خلیج نشانه واضحی از احتمال فروپاشی این شوراست؛ کمیته ای که ممکن است به مرور گسترش یابد و با فروپاشی احتمالی شورا، جایگزینی برای آن باشد.

این‌ها همه نشانه‌هایی است که ما را به این نتیجه می‌رساند که عمر شورای همکاری خلیج فارس اگر روی کاغذ به پایان نرسیده است، در عمل به پایان رسیده و این شورا به دو تیم سه کشوره تبدیل شده است.