سونامی سرطان در ایران؛ واقعیت یا کذب؟

این مطالعه جهانی جدید و بسیار گسترده در انستيتوي سنجش و ارزشيابي سلامت  (Institute of Health Metrics and Evaluation)  وابسته به دانشگاه واشنگتن انجام و نتايج آن در مجله JAMA Oncology ماه دسامبر امسال منتشر شده است.

بر اساس نتایج اين مطالعهکه ۸ پژوهشگرايرانی از دانشگاه هاي علوم پزشکي تهران، ايران، البرز، قم، و بقيه‌الله شرکت داشته‌اند،سرطان پس از بيماري‌هاي قلبي عروقي مهمترين عامل مرگ‌ومير در جهان است. با اين حال، احتمال ابتلا به سرطان و مرگ ناشي از آن تا حدود زيادي به مکان زندگي افراد بستگي دارد.

افزایش ۵۰ درصدی موارد جدید سرطان در کشورهای توسعه نیافته

این مطالعه حاکی ازافزايش چشمگير تعداد موارد بروز سرطان از سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۵ است که اکثر آنها در کشورهاي توسعه نيافته رخ داده است. به طوری که در اين کشورها، موارد جديد سرطان ۵۰درصد افزايش پيدا کرده است.

پژوهشگران در اين مطالعه، کشورها را بر اساس مقياس اجتماعي و دموگرافيک جوامع تقسيم‌بندي کرده‌اند. اين مقياس ترکيبي از تحصيلات، درآمد و باروري در دوره زماني ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۵ استونتایج نشان می‌دهد تعداد موارد جديد سرطان در گروه کشورهاي داراي بهترين مقياس اجتماعي و دموگرافيک – از جمله ايالات متحده و ژاپن - به ميزان ۳۶درصد افزايش پيدا کرده است.

خطر سرطان، واقعی و فزاینده است

دکتر کريستينا فيتزموريس، استاديار انستيتوي سنجش و ارزشيابي سلامت در دانشگاه واشنگتنمي‌گويد: «خطر سرطان واقعي و فزاينده است. تعداد موارد جديد سرطان تقريبا در تمام دنيا درر حال افزايش است و این، بار فزاينده‌اي بر نظام سلامت تمامي کشورها تحميل مي‌کند. اين بار، حتي در کشورهاي توسعه يافته نيز مشاهده مي‌شود. با اين حال، سريعترين و مشکل‌سازترين بار در کشورهاي توسعه نيافته ديده مي‌شود که قابليت و ظرفيت مبارزه با آن را ندارند.»

نگاهی به آمار سرطان در ايران بر اساس مطالعه ۲۰۱۵

۴۹ هزار ایرانی در ۲۰۱۵ با سرطان به کام مرگ رفتند

دکتر ملک‌زاده، معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت، مجری مطالعه بزرگ کوهورت گلستان به عنوان بزرگترین مطالعه کوهورت خاورمیانه و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران که از پژوهشگران اصلي مطالعه بار جهاني بيماري‌ها در انستيتوي سنجش و ارزشيابي سلامت (Institute of Health Metrics and Evaluation) وابسته به دانشگاه واشنگتن است، میزان بروز سرطان در ايران بر اساس نتایج این مطالعه گفت: در سال ۲۰۱۵ در ایران، تعداد ۳۸۵ هزار مرگ روي داده که ۱۲٫۸ درصد از آن (حدود ۴۹ هزار مرگ درر هر دو جنس زن و مرد) ناشي از مجموع سرطان‌ها بوده است. از کل تعداد موارد مرگ بر اثر سرطان، ۱۸ هزار مرگ در زنان رخ داده و بقيه موارد معادل ۳۱ هزار مرگ در مردان بودهاست.

به گفته وی تعداد مرگ‌هاي ناشي از کل سرطان‌ها در هر دو جنسدر ایران طی سال ۱۹۹۰ معادل ۲۴ هزار مورد بوده و به عبارت ديگر،تعداد موارد مرگ ناشي از سرطان در ايران از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۵ تقريبا دو برابر شده است.

گروه سنی بیشترین قربانیان سرطان در ایران

دکتر ملک‌زاده با اشاره به ارتباطافزایش سن و بروزسرطان به این نکته اشاره کرد که نرخبروز سرطان در ايران با بالا رفتنسن افزايش پيدا مي‌کند ، بيشترين بروز سرطان در سال ۱۹۹۰ در گروه سني ۸۰ سال و بالاتر بودهو در سال ۲۰۱۵ بيشترين بروز سرطان در گروه سني ۷۵ تا ۷۹ سال مشاهده شده است.

معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت،یادآور شد: به طور کلي،نرخ بروز و مرگ ناشي از سرطان‌ها در مردان بسيار بيشتر از زنان بوده و هست.

شایع‌ترین سرطان‌های ایران

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران همچنین با بیان این که علل بروز سرطان در کشور ما در مناطق مختلف جغرافيايي متفاوت استافزود: در سطح ملي، شايعترين سرطان‌ها شاملپستان، پروستات، معده،، لوسمي، روده بزرگ، مثانه، و حنجرهبوده‌اند. شیوع سرطان دهانه رحم نیز که در سال ۱۹۹۰ پنجمينن سرطان شايع در کشور بودهدرسال ۲۰۱۵۵ به شدت کاهش پيدا کرده است.

مرگبارترین سرطان‌های ایران

معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت مرگبارترین سرطان‌هادر ایران طی سال ۲۰۱۵ را نیز شامل سرطان‌هایمعده ،ريه ، لوسمي ، مري، روده بزرگ، مغز و سيستم عصبي، پستان‌، پروستات‌، کبدد ولوزالمعده برشمرد.

فوق تخصص بیماری‌های گوارش و کبد بخش قابل توجهي از سرطان‌ها را دارای عوامل خطر شناخته شدهو در عمل قابل پيشگيري توصیف کرد و گفت: اکثر عوامل خطر سرطان ها از شيوه زندگي ناسالم افراد سرچشمه مي‌گيرند و همگي قابل پيشگيري هستند.

رشد بروز سرطان در ایران واقعا بیشتر از همه کشورهای دنیاست؟!

چرا سونامی سرطان در ایران واقعیت ندارد؟

تا کنون گزارشهای متعددی درباره افزایش بروز سرطان و مرگهای ناشی از آن طی سالهای اخیر در ایران، گزارش شده است؛ گزارشهایی که حاکیسترشد بروز سرطان در ایران بیشتر از کشورهای دیگر است.

مجری مطالعه بزرگ کوهورت گلستانکه با نمونه ۵۰ هزار نفری، عوامل خطر سرطان‌ها بخصوص سرطانهای گوارشدر استان گلستان را از سال۸۴مورد بررسیقرار داده است و برخی نتایج آن از جمله «سرطانزا بودن مصرف چای داغ و تریاک» ثبت جهانی شده است،‌ نرخ بروزسرطان‌ها در ايران را طی سال ۱۹۹۰، ۵۲۵ مورد در هر ۱۰۰ هزار نفر و در ۲۰۱۵ نیز،۸۰۵ مورد در هر ۱۰۰ هزار نفر اعلام ، امادر عین حال بر این نکته بسیار تاکید کردکه بخش عمده‌اي از اين افزايش در تعداد موارد مرگ و نرخ بروزسرطان‌ها، ناشي از افزايش و پير شدن جمعيت در ايران است.چراکه در واقع، نرخ استاندارد شده سني مرگ و مير ناشي از سرطان ها از ۱۰۴ مورد در هر ۱۰۰ هزار نفر جمعيت به ۹۷ مرگ در هرر ۱۰۰ هزار نفر کاهش پيدا کرده است.

بنا بر نتیجه‌ای که دکتر ملک‌زاده ازنرخ استاندارد شده سني مرگ و مير ناشي از سرطان‌ها می‌گیرد،علي‌رغم افزايش چشمگير در موارد مرگ ناشي از سرطان در ايران،نرخ مرگ تغيير چشمگيري نداشته استو طبق گفته وی،نشان‌دهنده موفقيت نظام سلامت در پيشگيري از مرگ زودرس ناشي از سرطان است و بنابراين، گزارش‌هايي که در مورد سونامي سرطان در ايران به چاپ رسيده اند صحت ندارندووضعيت مرگ و مير ناشي از سرطان در کشور ما هنوز بحراني نيست.

ارائه آمار دقیق سرطان تنها بر اساس نظام «ثبت سرطان» امکانپذیر است

»ثبت سرطان« ضرورت اولیهنظام ارائه آمار سرطاندر دنیاو از جمله مهمترین زير ساختهاي مورد نياز براي استقرار برنامه کنترل سرطاناست ونقش مهمی در طراحی و پایش برنامه‌های کنترلی سرطان از جمله ارزیابی برنامه‌های غربالگری سرطان و پیگیری بیماران سرطانی و ارزیابی شاخص‌های پیش­‌آگهی واختصاص منابع مالی و انسانی دارد.

با این که حدود ۷۰درصد کل موارد سرطان در کشورهای در حال توسعه اتفاق می‌­افتد، بیشتر سیستمهای ثبت سرطان مبتنی بر جمعیت، در کشورهای توسعه یافته قرار دارندو تعداد کمی از آنها درر کشورهای در حال توسعه یافتمی‌شوند و از سویی دیگر، متاسفانه اغلب سیستم­‌های ثبت سرطانن موجود در کشورهای درحال توسعه با کیفیت بسیار پایینی اطلاعات لازم را جهت بررسی موارد سرطان جمع­‌آوری می‌­کنند.

کم‌شماری موارد سرطان ناشی از چیست؟

تحقیقات دکتر الهام محبی،دکتر کاظم زنده دل،‌دکتر علی اکبر حقدوست،‌دکتر غلامرضا روشندل،‌دکتر آرش اعتمادی،‌دکتر محمد علی محققی،‌ دکتر ایرج حریرچی ودکتر رضا ملک‌زاده، محققان علوم پزشکی ایراننشان می‌دهد اغلب کشورهای در حال توسعه از سیستم­های ثبت مبتنی بر اطلاعات آزمایشگاهی (پاتولوژی) استفاده می‌کنند که این امر، به کم‌شماری موارد سرطان منجر می­‌شود، این در حالیست که سیستم ثبت سرطان مبتنی بر جمعیت کارآمد، علاوه بر جمع آوری اطلاعات آزمایشگاهی به جمع‌آوری اطلاعات بالینی بیماران و اطلاعات مرگ بیماران نیز می­‌پردازد.

علاوه بر نوع جمع­‌آوری اطلاعات،پوشش جمعیتی ثبت سرطان نیز در دقت آمار سرطان بسیار اهمیت دارد. به طوری که در کشورهای توسعه یافته جمعیت تحت پوشش بالاتر از کشورهای در حال توسعه است؛ برای مثال میزان پوشش جمعیتی در ایالات متحده ۹۹درصد، استرالیا و نیوزلند ۸۶درصد و اتحادیه اروپا ۵۷درصد است؛درحالیکه میزان پوشش در کشورهای آمریکای جنوبی و مرکزی تنها ۲۱درصد، و در کشورهای آفریقایی و کشورهای آسیایی به ترتیب ۱۱درصد و ۸درصد است.

«ثبت سرطان جمعیتی استان گلستان»، اولین گزارش رسمی «سرطان در ایران» که وارد مرجع جهانی شد

بر اساس تحقیق یاد شده، در حال حاضر، معتبرترین منبع آمار در این زمینه، گزارش‌های دوره‌ای آژانس بین‌المللی تحقیقات سرطان IARC )وابسته به سازمان بهداشت جهانی) است که در قالب کتابی با عنوان»سرطان در ۵ قاره جهان» (Cancer in Five Continents)منتشر می‌شود و تا کنون ۱۰ گزارشش دوره‌ای این کتاب منتشر شده است.

متاسفانه تا سال ۲۰۱۳ میلادی هیچ یک ازگزارش­‌های ثبت سرطان در ایران از نظر کیفیت مورد تایید قرار نگرفته بود و آمار سرطان از کشور ما در این کتاب­ها منتشر نمی‌شد .اماخوشبختانهدر سال ۱۳۹۲۲ گزارش «ثبت سرطان جمعیتی استان گلستان» که پیش‌نیاز مطالعه بزرگ کوهورت گلستانن بود وبا همکاری دکتر سمنانی و دکتر روشندلو به سرپرستی دکتر ملک‌زادهتهیه شده بود، مورد تایید قرار گرفت و به عنوان اولین گزارش رسمی و معتبر از وضعیت سرطان ایران وارد این مرجع جهانی شد.

با این حال این گزارش که تنها مربوط به یک استان است، وضعیت متوسط کشور رادر زمینه سرطان نشاننمی‌داد و برای اطلاع از آمار رسمی کشور، لازم بود آمارهای دقیقی از سایر استان‌هایکشور نیز منتشر شود.

پروژه globocan تنها گزارش معتبر فعلی از وضعیت بروز سرطان در ایران

به گفته پژوهشگران ایرانیبررسی نظام ثبت سرطان در کشورهای مختلف جهان، در بیشتر کشورهای در حال توسعه، وضعیت آمار ثبت سرطان با محدودیت­های مختلفی مواجه است. با این حال به دلیل ضرورتی که برای برنامه‌­ریزی و نظارت بر وضعیت سرطان وجود دارد، سازمان IARC (وابسته به سازمان بهداشت جهانی) اقدام به اجرای پروژه globocan کرده است که بر اساس آن با استفاده از داده‌های موجود در کشورها و همچنین گزارش­های معتبر کشورهای همسایه اقدام به تخمین تقریبی میزان­ بروز، شیوع و مرگ و میر ناشی از سرطان‌ها برای تمام کشورها کرده است. در آخرین گزارش این پروژه کهglobocan 2102نام دارد، میزان بروز، شیوع و مرگ و ­میرناشی از انواع سرطان­ها برای کشور ما نیز ارائه شده استت که در این خصوص از تمام گزارش­های موجود در کشور استفاده شده است.

فعلاً این تنها گزارش معتبری است که از وضعیت بروز سرطان در ایران وجود دارد و لازم است به آن استناد شود.

وضعیت فعلی ثبت سرطان در ایران چگونه است؟

بدین ترتیب و با توجه به اهمیت ارتقاء برنامه ثبت سرطان جمعیتی و بر اساس تجربه موفق اجرای«ثبت سرطان جمعیتی در استان گلستان» کهبا تلاش دکتر سمنانی و دکتر روشندل و تحتنظارت و سرپرستی دکتر ملک زادهصورت گرفته بود، در ادامه، معاونت تحقیقات و فناوری وزارتبهداشت، برنامه جامعی را برایی ارتقاء ثبت سرطان در کشور طراحی کرد که به گفته دکتر ملک‌زادهبر اساس آن ، دانشگاه‌هاي علوم پزشكي كشور که زمینه و علاقه‌مندی اجرای چنین برنامه ای را داشتند به عنوان مجری برنامه ثبت سرطان در هر استان انتخاب شدند. مبنای این برنامهتشکیل مراکز ثبت سرطان جمعیتی در مراکز استانهااست ومراکز ثبت سرطان استانی باید اقدامات لازم را برای طراحي و اجراي تمام فرايندهاي نظام ثبتت سرطان جمعيتي انجام دهند.

آماده شدن نتایج ثبت جمعیتی سرطان دو استان

آغاز ثبت سرطان جمعیتی در تمام دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور

معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت با اشاره به این که نظام ثبت سرطان مبتنی بر جمعیت در ۱۰ استان کشور در حال اجراست گفت: تاکنون نتایج مراکز ثبت جمعیتی استان فارس و آذربایجان شرقی آماده شده است و به زودی نتایج آن منتشر خواهد شد.همچنین بر اساس تفاهم‌نامه امضا شده بین معاونت بهداشت، درمان، و تحقیقات و فناوریورزات بهداشت تمام دانشگاههای علوم پزشکی کشور اقدام به اجرای برنامه ثبت سرطان جمعیتی خواهند کرد.

منشأ برداشت های اشتباه از رشد سرطان در ایران چه بوده است؟

رشد ابتلا به سرطان در ایران همگام با سایر کشورها کمتر از ۱۰ درصد است

دکتر ملک‌زاده،با ارائه توضیحات بالا، تاکید دارد که با این همه،گزارش معتبری از روند بروز سرطان در ایران وجود ندارد و گزارش هایی که منتشر می‌شود بیشتر بر اساس گزارش­های دوره‌ای است که با تکیه برثبت سرطان مبتنی بر آسیب شناسی صورت می‌گیرد. این گزارشها به مرور زمان بر اساس تلاش­هایی که در وزارت بهداشت و دانشگاه­ها صورت گرفته است و همچنین بودجه و اعتباری که به آنها اختصاص یافته،‌ تکمیل شده است.بخش مهمی از رشدی که در این گزارش­ها مشاهده می‌شود، ناشی از تلاشی است که در جمع‌آوری بهتر اطلاعات صورت گرفته است.

وی اما افزود: از طرفی با توسعه خدمات آسیب‌شناسی در کشور ‌،به مرور زمان،‌ تشخیص‌ها دقیق‌تر شده است.توسعه صورت گرفته در ثبت سرطان و همچنین افزایش دقت در تشخیص‌­ها منجر به ایجادگزارش‌هایی شده است که نشان می‌دهد سرعت رشد سرطان در ایران خیلی زیاد است. در حالی که بخشی از این روند کاذباست و نمی‌تواند مبنای تصمیم‌گیری و نگرانی از رشد سرطان در کشور باشد.

مجری مطالعه بزرگ کوهورت ۵۰ هزار نفری گلستان که دقیق‌ترین ثبت سرطان کشور را داراست،معتقد است سرعت رشد بروز سرطان‌ها از روند منطقی و متعادلی برخوردار و مشابه سایر کشورهای دنیا است.

رشد فزاینده ابتلا به سرطان در ۱۷۴ کشور جهان

دکتر ملک‌زاده درتوضیحات بیشتری در این باره به نتایجوسیع‌ترین و مهمترین مطالعه درباره ۳۲ نوع سرطان در ۱۹۵ کشور جهان استناد کرد که بر اساس آن شاهد رشد فزاینده ابتلا به سرطان در ۱۷۴کشور جهان هستیم. وی به این واقعیت که « ایران نیز از این رشد افزایشی مستثنی نبوده و همگام با بسیاری از کشورهای جهان و منطقه دارای رشد در آمار ابتلا به سرطان بوده است»، اشاره و در عین حال تاکید کرد کهرشد ابتلا به سرطان در ایران از سایر کشورها بیشتر نبوده و کمتر از ۱۰درصد استکهاین میزان رشد، در اغلب کشورهای در حال توسعه و توسعه‌یافته نیز مشاهده می­‌شود.

کاهش مرگ و میر بر اثر سرطان مری با بهبود شرایط در منطقه گلستان

بررسی‌های انجام شده درباره وضعیت ابتلا به سرطان و مرگ و میر ناشی از سرطان در ایران توسط دکتر ملک‌زاده، دکتر کاظم زنده‌دل،‌دکتر الهام محبی و همکارانشان حاکیست به علت مشکلات موجود در نظام ثبت سرطان کشور، اطلاعات بسیار محدودی برای تعیین روند زمانی ابتلا به سرطان در کشور وجود داردوتنها منبع اطلاعاتی معتبر مبتنی بر جمعیت که طی سالیانن گذشته اطلاعات را جمع­‌آوری و تحلیل کرده است،مرکز ثبت سرطان جمعیتی استان گلستان استکهه اطلاعات آن نشان می‌دهدروند بروز سرطان مری در سال ۱۹۷۰ از ۱۰۰ مورد در صدهزار نفر به ۴۰ مورد در صد هزار نفر در سال ۲۰۰۰ و ۲۰ مورد در صد هزار نفر در سال ۲۰۱۰ کاهش یافته ­استو محققان دلیل این کاهش را به بهبود شرایط اقتصادی-اجتماعی در این منطقه نسبت می­‌دهند.

توزیع بسیار متغیر بروز سرطان در مناطق مختلف ایران

معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت نیز اظهار کرد: توزیعبروز سرطان در مناطق مختلف کشور ما بسیار متغیر است و بسته به شرایط جغرافیایی، قومیت­ها، سبک زندگی و عوامل خطری که با آنها مواجه هستند با هم تفاوت دارند. از طرفی، میزان­ مرگ و میر ناشی از سرطان­ها بسته به آن که سرطان­ها را در چه زمانی تشخیص دهیم و همچنین دسترسی مردم به خدمات تشخیصی و درمانی با هم متفاوت استو متاسفانه آمار دقیق در خصوص این تفاوتها وجود ندارد.

استان گلستان، در راس سرطان مری ایران

به گفته وی با این حال آمارهای موجود نشان می‌دهد سرطان مری در استان گلستان از سایر استانها بالاتر است و سرطان معده در مناطق شمالی و شمال غرب کشور بیش از سایر مناطق مرکزی و جنوبی کشور است.

نگاهی به آمار شیوع سرطان در جهان

 

افزایش نرخ استاندارد شده سني مرگ و مير ناشي از سرطان در ۵۰ کشور

بر اساس نتایج جدیدترینو وسیع‌ترین مطالعه جهانی درباره شیوع سرطان که در انستيتوي سنجش و ارزشيابي سلامت(Institute of Health Metrics and Evaluation) با همکاری ۸ پژوهشگر ایرانی انجام شده است،طي دهه گذشته، نرخ استاندارد شده سني مرگ و مير ناشي از سرطان در بسياري از جوامع کاهش پيدا کرده ولي در ۵۰ کشور افزايش داشته است و اکثر اين کشورها در افريقاي زير صحرا واقع شده اندکه شامل کنيا، تانزانيا، نيجريه، جمهوري دموگرافيک کنگو، مالي، و سنگال هستند.در اين کشورها، خدمات پزشکي لازم براي پيشگيري، تشخيص و درمان سرطان وجود ندارد.

شمار قربانیان سرطان در ۱۹۵ کشور جهان طی سال ۲۰۱۵

سهم توسعه‌یافته‌ترین کشورها از مرگ‌های جدید بر اثر سرطان

در سال ۲۰۱۵،۱۷ ميليون و ۵۰۰ هزار مورد جديد سرطانو۸ ميليون و ۷۰۰مرگ ناشي از سرطان در کل جهانروي داده است. بيشترين بار ناشي از سرطان کماکان در کشورهاي توسعه يافتهه نظير ايالات متحده، انگلستان، و آلمان متمرکز شده است .

همچنین در سطح جهان، ۴۴ درصد از موارد جديد سرطان و ۳۴درصد از موارد مرگ ناشي از آن در کشورهای داراي بالاترين سطح از توسعه رخ داده است.

افزایش ۳۳ درصدی موارد جدید سرطان طی ۱۰ سال گذشته

مرگبارترین سرطان‌ها در جهان

نتایج این مطالعه بزرگ حاکیست از سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۵ تعداد موارد جديد سرطان در سطح جهان به ميزان ۳۳درصد افزايش پيدا کرده استکه شايع ترين انواع سرطان در سطح جهان شامل سرطان‌هایپستان،ريه، ناي، و برونش و سرطان روده بزرگ و مقعدهستند.

سرطانريه و سرطان روده بزرگعامل بيشترين موارد مرگ و مير در جهان هستند و سرطان معده و کبد در رده پايين‌تر قرار دارند.

شایع‌ترین سرطان زنان با ۵۲۳ هزار قربانی در ۲۰۱۵

مرگبارترین سرطان مردان با ۱٫۲ میلیون قربانی در ۲۰۱۵

سرطان پستان کماکان شايع‌ترين و مرگبارترين سرطان در میان زنان است که در سال ۲۰۱۵ علت مرگ ۵۲۳ هزار زن در سطح جهان بوده است. در مردان سرطان پروستات عامل بيشترين موارد جديد سرطان درر سال ۲۰۱۵ بوده است ولي مرگ ناشي از سرطان در مردان در درجه اول ناشي ازسرطان ريهبوده است.. در سال ۲۰۱۵ در سطح جهان تعداد يک ميليون و ۲۰۰۰ هزار مرد از سرطان ريه جان باخته‌اند.

قربانیانی که با سرطان دهانه رحم در ۲۰۱۵ به کام مرگ رفتند

نتایج این مطالعه بزرگ حاکیست که انواع سرطان‌هاي شايع در کشورهاي مختلف متفاوت هستند. براي مثال در سال ۲۰۱۵، سرطان دهانه رحم بيستمين علت مرگ در ايالات متحده بوده است. در حالي که در مکزيک، کشور همسايه ايالات متحده، سرطان دهانه رحم در رده هشتم قرار داشته و نرخ مرگ ناشي از آن در مکزيک دو برابر ايالات متحده بوده است. در افريقاي جنوبي با منابع بسيار محدودتر، سرطان دهانه رحم، دومين عامل مرگ ناشي از سرطان بوده که ۵ هزار و ۴۰۰ زن را به کام مرگ برده است.

افزایش بروز سرطان کبد از ۲۰۱۰ تا کنون

نخستین کشورهای قربانی سرطان کبد

پژوهشگرانی که در اين مطالعه وسیع سرطان‌شناسی شرکت‌داشته‌اند از دولت‌ها و بخشهاي خصوصي دست‌اندرکار سلامت خواسته‌اند که روش هاي پيشگيري را گسترش دهند. اين مهم به ويژه در کشورهاي توسعه نيافته اهميت دارد زيرا مرگبارترين سرطان ها در اين کشورها از جمله سرطان دهانه رحم و سرطان کبد در عين حال کاملا قابل پيشگيري هستند. براي مثال، هپاتيت هاي مزمن ‌‌B و C که مسؤول بيشترين موارد مرگ ناشي از سرطان کبد هستند کاملا قابل پيشگيريهستند. با اين حال، در کشورهاي توسعه نيافته که واکسيناسيون کودکان براي هپاتيت B همگاني نيست، بروز سرطان کبد از سال ۲۰۱۰ بسيار افزايش پيدا کرده است. کشورهايي که بيشترين موارد مرگ ناشي از سرطان کبد در آنها روي داده است شاملنيجريه، غنا، مصر، و تايلند هستند.

۲۰۸ میلیون سال از دست رفته به علت ناتوانی بر اثر سرطان

مطالعهانجام شده در انستیتوی سنجش و ارزشیابی سلامت (Institute of Health Metric and Evaluation) دانشگاه واشنگتننشان می‌دهد سرطان در هر دو جنس مرد و زن، منجر به از دست رفتن ۲۰۸٫۳ میلیون سال به علت ناتوانی (DALYs) شده است که بالاترین میزان در بین مردان متعلق بهسرطان ریه و برنشبا ۱٫۲میلیون مرگ و ۲۵٫۹میلیون سال از دست رفته به علت ناتوانی استو در میان زناننسرطان پستانبا ۵۲۳ هزار مرگ و ۱۵٫۱میلیون سال از دست رفته به علت ناتوانی در رتبه نخست قرارر دارد.

فاصله فاحش کشورهای توسعه یافته و توسعه نیافته درنسبت بروز و مرگ و میر سرطان

 

آنچه درمیان نتایج این مطالعه قابل توجه است نسبت بروز سرطان به مرگ و میر بر اثر سرطان است.در کشورهای غربی و توسعه یافته هر سال حدودا به میزان یک سوم تعداد کل سرطانها، مرگ ناشی از سرطان گزارش می‌شود، در حالی که در کشورهای در حال توسعه این فاصله بسیار کم است و در بعضی از کشورها میزان بروز و مرگ و میر بر اثر سرطان، تقریبا مساوی است.

اهمیت این شاخصنشانگرمناسبی برای وضعیت تشخیص و درمان کشورهاست. به عبارتی، هرچه سیستم بهداشتی و درمانی یک کشور، قوی­‌تر باشد و درمان­ها بموقع و مناسب انجام شوند، از مرگ‌های بیشتری جلوگیری می‌­شود و فاصله تعداد بیمار با تعداد مرگ افزایش می‌یابد. از طرفی، به دلیل وجود برنامه­‌های غربالگری در کشورهای پیشرفته، بیماران در مراحل زودتر تشخیص داده می­‌شوند و درمان‌های آنها بیشتر نتیجه‌بخش خواهد بود. حال آن که متاسفانه در بیشتر کشورهای در حال توسعه که برنامه‌های تشخیص زودهنگام و مدیریتمناسبی در مورد نحوه تشخیص و درمان­های سرطان­ها وجود ندارد نرخ مرگ ناشی از سرطان ها بسیار بالاست

.

بار سنگین افزایش سرطان بر دوش نظام سلامت جهان

دکتر موري، رئيس انستيتوي سنجش و ارزشيابي سلامت در اين باره مي گويد: «افزايش موارد جديد سرطان و ساير بيماريهاي غيرواگير در دهه‌هاي آينده، بار سنگيني بر نظام‌هاي سلامت به ويژه در کشورهاي داراي منابع محدود تحميل خواهد کرد. سرمايه‌گذاري بر روي پيشگيري، غربالگري، و درمان در کنار اندازه‌گيري دقيق‌تر سطوح و روند بروزو مرگ ناشي از اين بيماريها براي کاهش اين بار قابل پيشگيري ضرورت دارد.»

دکتر ملک‌زاده، معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت نیز تاکید دارد:در ایران، با افزايش تعداد موارد بروزو مرگ ناشي از سرطان، ضرورت پژوهش براي شناخت عوامل خطر سرطان، و رصد کردن روند بروز، شيوع، و مرگ ناشي از سرطان بسیار واضحاست. از سوي ديگر، تدوين سياست هاي هزينه اثربخش براي پيشگيري از سرطان هاي قابل پيشگيري، و تشخيص و درمان زودرس سرطانها براي کاهش بروز و مرگ ناشي از سرطان از اهميت بسيار زيادي در نظام سلامت برخوردار هستند.

خطرناک‌ترین عوامل ایجاد سرطان

دکتر ملک‌زاده در ادامه به عوامل خطر ابتلا به سرطان‌ها اشاره کرد و افزود:«مصرف سيگار، انواع مواد مخدر ، بویژه تریاک و دخانیاتاز عوامل اصلی خطر بروز سرطان‌ها هستند.

به گفته وی،۱۴ درصد ایرانی ها سیگار می‌کشند و ۱۲ درصد عمدتا در سنین بالای ۴۰ سال تریاک مصرف می‌کنند.

مجری بزرگ‌ترین مطالعه کوهورت خاورمیانه که با نمونه۵۰هزار نفری ، عوامل خطر سرطان‌ها بخصوص سرطانهای گوارشدر استان گلستان را از سال۸۴مورد ارزیابی قرار داده است،مصرف تریاکرا شدیدا سرطانزا دانست و گفت: این ماده مخدر،عمر مصرف کنندگان را ۲٫۵ برابر سایرین کاهش می‌دهد.

وی خاطرنشان کرد: سرطانزایی مصرف تریاک و دخانیات بر اساس نتایج این مطالعه قطعیت دارد، به طوری که نتایج مطالعه کوهورت گلستان در این زمینه،به نام ایران ،‌ ثبت جهانی شدهاست.

سرپرست تیم مطالعاتی کوهورت گلستان،همچنین بهمصرف نوشیدنی‌هایی با حرارت بالا و از جمله چای داغبه عنوان نوشیدنی پرمصرف ایرانی‌ها و تاثیر آن در بروز سرطان مری اشاره کرد و گفت:بر اساس نتیجه ثبت جهانی شده مطالعه کوهورت گلستان، شانس ابتلا به سرطان مری افرادی که چای خود را ۲ تا ۳ دقیقه یا کمتر پس از سرو کردن می‌نوشند در مقایسه با کسانی که چای خود را ۴ تا ۵ دقیقه بعد می‌نوشند ۱۰ برابر بیشتر است!

دکتر ملک‌زاده تاکید کرد: نوشیدن چای داغ بالای ۶۵ درجه حرارت، در ایجاد سرطان مری نقش بسیاری دارد چراکه موجب آسیب جدی به مری و در نتیجه افزایش نفوذپذیری مخاط مری می‌شود.

مصرف الکل نیزاز اصلي‌ترين عوامل خطر سرطان‌هاست که به گفته معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت، نقش مهمی در بروز انواع سرطان دارد.

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران همچنین به نقش یک عامل ساده اما بسیار تاثیرگذار در ایجاد سرطا‌ن‌ها اشاره کرد و گفت: مطالعه کوهورت گلستان همچنین نشان داد کهرعایت بهداشت دهان و دندان و مسواک زدندر پیشگیری از بروز سرطان بسیار موثر است. چرا که بررسی‌ها نشان داده است عدم رعایت بهداشت دهان و دندان زمینه را برای ابتلا به انواع بیماری‌های مزمن و انواع سرطان‌ها از جمله سرطان حفره دهان، مری و معده، پانکرانس و ریه فراهم می‌کند.

به گفته رییس پژوهشکده بیماری‌های گوارش و کبد،وجود دندان فاسد و پرشده، یا فقدان دندانخطر سرطان مری را افزایش می‌دهد. همچنین افرادی که از مسواک استفاده نمی‌کنند، نسبت به کسانی بهه طور مرتب از مسواک استفاده می‌کنند بیشتر در معرض ابتلا به سرطان مری و معده هستند.

دکتر ملک زاده، در ادامه گفت: ساير عوامل خطر ناشي ازشيوه زندگي ناسالم نيز در افزايش بروز سرطان ها نقش فزاينده اي داشته اند. از جمله اين عوامل بايد به علل خطرتغذيه‌اي، افزايش وزن، و کم تحرکي اشاره کرد که متاسفانه ایرانی‌ها جزو کم‌تحرک‌ترین ملتهای جهان هستند.

وی در این باره نیز گفت: عدم فعالیت بدنی و چاقی دوران کودکی و نوجوانی بخصوص در زنان احتمال ابتلا به سرطان مری در بزرگسالی را افزایش می‌دهد.

فوق تخصص بیماری‌های گوارش و کبد، گفت: همچنین مصرف زياد نمک و چربي ناسالم، مصرف زیاد گوشت قرمز و سفید، مصرف زیاد غذاهای کبابی که با حرارت بالا طبخ یا سرخ شده‌اند و نوشيدني‌هاي شيرين در کنارمصرف کم ميوه و سبزيجات از علل خطر شناخته شده براي سرطان‌هاي دستگاه گوارشش هستند.

وی مصرف غذاي بيش از حد نيازرا نیز باعث افزايش وزن دانست که خود از علل افزايش خطر بروز سرطان هاست.

مجری مطالعه بزرگ کوهورت گلستان، با اشاره به اهمیت دسترسی به آب آشامیدنی سالم، با استناد به بخشی از نتایج این مطالعه گفت: تحقیقات ما ثابت کرد که استفاده از آب آشامیدنی غیرلوله‌کشی غیربهداشتی، در ایجاد سرطان‌های گوارشی نقش دارد.

وی همچنین تماس با حیوانات را یکی از عوامل ایجاد سرطان‌ها در انسان دانست.

علاوه بر عوامل خطر ناشي از شيوه زندگي ناسالم، عوامل خطر قابل پيشگيري ديگري نيز براي سرطان‌ها مطرح است. دکتر ملک‌زاده در این باره گفت: انواعي از عفونت ها از عوامل خطر برخي از سرطان‌ها هستند. براي مثال،هپاتيت B و Cاز جمله علل شناخته شده سرطان کبد هستند که به راحتي با واکسيناسيون و درمان بموقع قابل پيشگيري هستند. همچنین باکتري هليکوباکتر پيلوري از جمله علل شناخته شده سرطان‌هاي دستگاه گوارش در انسان است که ريشه‌کني آن مي‌تواند از بروز موارد بسياريي از سرطان هاي گوارشي پيشگيري کند.

به گفته وی، علاوه بر اين،ويروس پاپيلوماي انساني که از طريق آميزش جنسي منتقل مي‌شود عامل بروز سرطان دهانه رحم است که واکسیناسیون علیه آن در بسياري از کشورها از بروز موارد جديد اين نوعع سرطان کاسته است.

دکتر ملک‌زاده البته به نقش عوامل ژنتیکی در ایجاد سرطان‌هانیز اشاره کرد و گفت: مطالعه کوهورت گلستان نشان داده است فاکتورهای ژنتیکی نقش بسیار مهمی در ایجاد سرطان مری دارند و حهش در برخی ژن‌ها سبب می‌شود بعضی افراد شانس بیشتری در ابتلا به سرطان مری داشته باشند و نتوانند مواد سرطان‌زا را از بین ببرند.

وی توصیه کرد افراد بالای ۶۰ سال در فواصل کم، با آندوسکوپی چکاپ شوند.

توانایی نظام سلامت ایران در تشخیص و درمان سرطان‌ها

دکتر ملک‌زاده، معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت تاکید دارد: نظام سلامت ایران در تشخيص و درمان بموقع برخي از سرطان‌ها توانمندی دارد و گروهي از سرطان‌ها از جمله سرطان پستان، سرطان دهانه رحم، سرطان روده بزرگ، و برخي ديگر از سرطان ها در صورت تشخيص زودرس قابل پيشگيري و درمان هستند.

معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت خاطرنشان کرد: علي‌رغم تصور موجود در مورداجتناب‌ناپذير بودنسرطان،بخش عمده اي از سرطان‌ها با اصلاح شيوه زندگي و درمان عوامل خطر باکتريايي و ويروسي قابل پيشگيري و بسياري از سرطان‌ها با تشخيص زودرس قابل درمان هستند.

وی وظيفه نظام سلامترا آموزش شيوه زندگي سالم به شهرونداندانست و گفت: آموزش دادن، امکان تشخیص زودرس سرطان هاي قابل درمان را در اقصي نقاط کشور فراهم کند.

سایرعوامل غذایی تحریک‌کننده سرطان

چربیهای اکسیدشده مانند روغنی که به دفعات برای سرخ کردن استفاده شده‌اند.
گوشت قرمز فرآیند شده مانند سوسیس و کالباس و گوشتهای قرمز دودی و نمک سود شده
غذاهایی که به شدت سرخ یا کباب شده و به رنگ قهوه ای تیره درآمده‌اند.
نیتریتها و نیتراتها: نگهدارنده های مواد غذایی که برای ایجاد رنگ صورتی به موادی مانند سوسیس و کالباس اضافه می‌شود.
مواد غذایی کپک زده به ویژه سیب زمینی، بادام زمینی و قارچ و جوانه‌ها.
آفت کشها و سایر مواد شیمیایی مربوط به کشاورزی.
رنگ های غذایی مصنوعی به ویژه رنگهای قرمز

 

عوامل غذایی مهار کننده سرطان

مواد غذایی غنی از فیبر

فیبر به وسیله غذاهایی مثل گندم کامل سبوس دار،‌ میوه ها، سبزی ها، حبوبات، آجیل و دانه ها تامین می شود.
سبزیها و میوه های تازه
مصرف سبزیهای با رنگ سبز تیره، نارنجی یا متمایل به زرد، سبزی های خانواده کلم براکلی، کلم دلمهه ای، کلم پیچ، گل کلم، چغندر، هویج، مارچوبه، پیاز، سیر و زردچوبه
مواد غذایی غنی از کلسیم و ویتامین
مصرف فراورده های لبنی کم چرب می تواند خطر بروز سرطان کولون را کاهش دهد.
ماهی و اسید چرب امگا-۳
ویتامینهای A,C.E اسید فولیک ، ویتامین B122 وسلنیم

تغییراتی که باید در رژیم غذایی داد

استفاده بیشتر از میوه و سبزی‌های تازه
به گونه ای برنامه‌ریزی کنید که بتوانیدروزانه حداقل ۵ وعده میوه و سبزیجات بخورید، استفاده از مقادیر زیادد میوه و سبزی به صورتی که گرسنگی شما را برطرف کند می تواند به شما در مصرف کمتر غذاهای پرچرب مانند گوشت و پنیر و میان وعده های ناسالم کمک کند.
استفاده هرچه بیشتر از غلات کامل

بجای نان سفید و لواش از نان‌هایی که از آرد کامل گندم تهیه شده‌اند مثل سنگک و نان سبوس دار استفاده کنید به این ترتیب مقداری از فیبر مورد نیاز روزانه شما تامین می‌شود همان طور که گفته شد فیبر علاوه برآنکه جزو مواد ضد سرطان محسوب می‌شود از افزایش وزن هم جلوگیری می‌کند.

نوشیدن مقادیر کافی آب در روز

روزانه حداقل ۶ تا ۸ لیوان آب مصرف کنید و مصرف نوشابه های گازدار و آب میوه های شیرین را به حداقل برسانید

محدود کردن چربی‌های مضر واستفاده بیشتر از غذاهای کم‌چرب

به طور کلی از غذاهای کم چرب استفاده کنید و از سرخ کردن غذا بپرهیزید. روغن های مایع مانند روغن زیتون، روغن کلزا فاقد کلسترول بوده و در صورتی که این روغن ها تحت تاثیر حرارت زیاد قرار نگیرند برای مصرف مناسب هستند. چربی گوشت و پوست مرغ را قبل از پختن جدا کنید و از فرآورده هایی چون کره، خامه و پنیر پرچرب کمتر استفاده نکنید.

مصرف ماهی دوبار در هفته و استفاده از اسید چرب امگا-۳

مصرف ماهی دوبار در هفته را جایگزین مصرف گوشت قرمزکنید

محدود کردن غذاهای شور
از غذاهای شور مثل آجیل، ماهی دودی، پنیر شور، چیبس، کنسرو، ترشی های شور، سوسیس وو کالباس پرهیز کنید و سر سفره به غذا، سالاد یا ماست، نمک اضافه نکنید.

مصرف محدود غذاهای آماده کبابی و سرخ کرده شدید

سعی کنید از غذاهای آماده مثل ساندویچ و پیتزا و کنسروها استفاده نکنید؛ بجای آن از غذاهایی که به روش بخارپز و آب پز و با حرارت کم تهیه شده اند استفاده کنید.

کاهش اضافه وزن و ترک سیگار

از آنجا که مصرف موادغذایی تحریک کننده سرطان اگر با مصرف سیگار، چاقی و اضافه وزن همراه باشد به طور قویتری ابتلا به سرطان را افزایش می دهد. برای انتخاب روش مناسب ترک سیگار و کاهش وزن باید با پزشک مشورت کرد.