خواسته نابجای آمريكا از ايران در خليج فارس
رضا رحیمی*
به نظر مي رسد اخباری که هر از چندگاهی از رسانه ها مبنی بر تجاوز شناورهای انگلیسی، آمریکایی و... به مرزهای ایران شنیده می شود به اين دليل است كه آنها تلاش می کنند با تجاوز به آب های داخلی ایران، ایران را در موضع ضعف قرار دهند تا خط مبدأ ترسيمي خود را در خليج فارس از نوع مستقیم به حد جذر تغییر دهد.
23 دي ماه سال جاري بار ديگر شاهد تجاوز نيروهاي دريايي كشور آمريكا به آب هاي سرزميني ايران بوديم. اگرچه اين موضوع در بازه زماني كوتاه مدت همانند موارد مشابه گذشته با درايت مسئولين سياسي و امنيتي ايران حل و فصل شد اما مروري بر گذشته اين نوع تجاوزها به آب هاي داخلي ايران در خليج فارس، احتمال سهوي بودن اين تجاوزها را كم مي كند.
برای مثال در آذرماه سال 1388 خبر بازداشت 5 ملوان انگلیسی در خلیج فارس در حالی مخابره شد که مقامات ایرانی مدعی بودند این ملوانان در آب های داخلی ایران در حال تردد بوده اند و مقامات انگلیسی اين ادعا را انكار مي كردند.
همچنین وضع مشابهی در اسفند 91 در رابطه با پهپاد آمریکایی اتفاق افتاد و مقامات ایرانی به دلیل تعرض این پهپاد به مرزهای آب هاي داخلی ایران آن را به زمین نشاندند و اين درحالي بود كه مقامات آمريكايي معتقد بودند اين پهپاد وارد مرزهاي داخلي ايران نشده بود.
در تاريخ 9 ارديبهشت سال جاري نيز نيروهاي دريايي ايران يك كشتي تجاري آمريكايي را كه به آب هاي داخلي ايران تجاوز كرده بود، توقيف كردند.
در اولین نگاه و تصور گمان بر آن می رود که علت همه ی این تعرض ها، همان اختلاف سیاسی و ایدئولوژیکی کشوهایی مانند آمریکا، انگلستان و دیگر قدرت های غربی با ایران و يا نهايتاً يك اشتباه محاسباتي نيروهاي دريايي آن ها می باشد.
اما بايد گفت حقیقت ماجرا چیز دیگری است و مسئله اصلي اعتراض آمريكا و متحدانش به خط مبدأ تعيين شده توسط ايران در خليج فارس است كه البته بر اساس قوانين حقوق بين الملل درياها ترسيم شده است و كاملاً قانوني است.
توضيح بيشتر آنكه در رابطه با خط مبدأ دریایی در کنوانسیون حقوق دریایی1958 ژنو آمده است که کشور ساحلی در صورت دارا بودن مرزهای مستقیم و بدون دندانه، بايد پایین ترین حد جذر خود را معیار ترسیم خط مبدأ قرار دهد و همچنين درصورت دارا بودن جزایر متعدد در محدوده ساحل، مرزهای دندانه دار و بنادر متعدد کشور ساحلی می¬تواند از نقاط مستقیم به عنوان خط مبدأ خود استفاده کنند.
ايران نيز با استناد به همين قانون و با وجود بنادر، جزایر و دندانه دار بودن سواحل خليج فارس، در سال 1352 خط مبدأ خود را بر اساس خط مبدأ مستقیم ترسيم كرد و با تصویب آن در مراجع ذی صلاح داخلی و خارجی آن را مبناي محاسبه مرزهاي دريايي خود قرار داد.
آمريكا و ديگر متحدانش در منطقه با گذشت 20 سال از اجرای این قانون در سواحل دریایی ایران در دهه 70 شمسی براي اولين بار به نوع ترسیم خطوط مبدأ ایران در مجامع بين المللي اعتراض كردند و اين استدلال را مبنا قرار دادند كه چون شکل جغرافیایی سواحل ایران در خلیج فارس دندانه دار نيست لذا نیاز به خط مبدأ مستقیم وجود ندارد و ايران باید از خط مبدأ پایین ترین حد جذر استفاده کند.
این خواست آمریکا و اتحادیه اروپا در برابر ایران در حالی مطرح می شود که پیش از انقلاب اسلامی ایران و حتی 15 سال پس از آن این موضوع از سوی آن ها مطرح نشده بود.
از اين رو به نظر مي رسد اخباری که هر از چندگاهی از رسانه ها مبنی بر تجاوز شناورهای انگلیسی، آمریکایی و... به مرزهای ایران شنیده می شود در همین راستا قابل تحلیل است. چرا که کشوری مانند آمریکا تلاش می کند با تجاوز به آب های داخلی به ایران و مجامع جهانی اعتراض خود را مبنی بر نوع خطوط مبدأ ترسیمی ایران در مرزهای ساحلی اعلام کند و از این طریق ایران را در موضع ضعف قرار دهد تا خط مبدأ خود را از نوع مستقیم به حد جذر تغییر دهد.
حال آنكه كوچك ترين دقت به مرزهاي دريايي واقعي ايران و آنچه مد نظر آمريكا و متحدانش است اين موضوع را اثبات مي كند كه در صورت پذيرش خط مرزي مد نظر آنها ايران بخش عمده اي از قلمروهاي دريايي و همچنين منابع انرژي خود را از دست خواهد داد.
در ادامه نقشه هايي از مرزهاي دريايي واقعي ايران و مرز دريايي آمريكا براي ايران آورده مي شود:
*دانشجوی دوره دکتری جغرافیای سیاسی جنوب غرب آسیا، دانشگاه تهران
