افتتاح سد حاشیه‌دار «چمشیر» با حضور مقام مسئولی که «خط و نشان» کشید و بعد به «سکوت» فرو رفت!

سد حاشیه دار چمشیر بالاخره افتتاح شد؛ پایانی که با توجه به اظهارات معاون رئیس جمهور، به نظر می‌رسید به این زودی نخواهد بود، اما با حضور آقای معاون و در سکوت، رقم خورد.

به گزارش «تابناک»، از جمله دانش‌های بومی شده در کشورمان که تا یکی دو دهه پیش مایه مباهات بسیاری از ایرانیان بود، سد سازی است. دانشی که مدتهاست بسیاری دلِ خوشی از آن ندارند و هربار که بحث کلنگ زنی یا افتتاح سدی می‌شود، با مرور اخبار ناخوشایند مخابره شده از این حوزه، چهار ستون بدنشان می‌لرزد و از خود می‌پرسند که نکند تجربه تلخ سد گتوند تکرار شود؟

سوالی که آخرین بار، همین چند ماه قبل مطرح شد و مورد توجه بسیاری از ایرانیان قرار گرفت؛ پرسشی کلیدی که پیرامون نهایی شدن مراحل ساخت سد چمشیر مطرح شد و به مرور به مطالبه‌ای جدی بدل گشت که ارزیابی دوباره محیط زیستی این سد را انتظار می‌کشید، به ویژه آنکه دریاچه این سد در محدوده‌ای واقع شده که یکی از سازند‌های زمین شناسی در آن منطقه، سازند گچساران است.

سازند گچساران کدام است؟ همان طبقه بندی خاص از لایه‌های سنگی شناسایی شده در ایران که حاوی نهشته‌های رسوبی مانند گچ و نمک هم هست و به نوعی نام آشنا بودنش برای ایرانیان، با آبگیری سد گتوند گره خورده است. همان سدی که یکی از دلایل عمده شور شدن آب کارون است و هنوز راهکار‌ها برای رفع این معضلی که پدید آورده، به جایی نرسیده است.

این شباهت با گتوند به خودی خود برای نگران کردن خیلی‌ها کافی بود، اما چمشیر ویژگی‌های دیگری هم داشت که نگرانی آفرینش می‌کرد؛ از حضورش در شمار «ترین‌ها» (مثل بلندترین سد بتنی غلطکی غرب آسیا) که یادآور فاجعه گتوند است که برای بزرگ کردن مخزن سد، جانمایی محل احداثش را تغییر دادند و به شوری آب انجامید تا واقع شدن روی رود زهره، رودخانه‌ای که به خودی خود هم آبش حدی از شوری را داراست.

در نتیجه کنار هم گذاشتن این دست نکات بود که بسیاری نگران عواقب بهره بردای از چمشیر شدند و تکاپویی شکل گرفت که در نهایت سازمان حفاظت محیط زیست را هم مجاب به واکنش کرد؛ واکنشی که شاید رئیس این سازمان اکنون از نشان دادنش پشیمان باشد چراکه در مقطعی حکم خط و نشان کشیدن را یافت و در ادامه به گونه‌ای پیش رفت که این مجموعه و در راس آن، معاون رئیس جمهور را وادار به سکوت کرد و در نهایت امروز این سد در حالی افتتاح شد که یکی از حاضران در مراسم، همین مقام عالی رتبه بود!

به این فراز‌ها از ماجرا دقت کنید:

۲۳ آذرماه ۱۴۰۱- چم‌شیر اصلاً نباید آبگیری شود
سید کریم حسینی، نایب رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه آبگیری سد چم‌شیر تکرار تراژدی تلخ سد گتوند در خوزستان است، گفت: این سد اصلاً نباید آبگیری شود. نمایندگان خوزستان مخالفت خود را با آبگیری سد چم‌شیر به وزارت نیرو و همچنین افرادی که در دولت پیگیر این مساله هستند اعلام کرده‌اند و این سد اصلاً نباید آبگیری شود.

۲۷ دی ۱۴۰۱ - اجازه نمی‌دهیم سد چم‌شیر آبگیری شود
علی سلاجقه رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست در یک برنامه تلویزیونی درباره سرانجام آبگیری سد چم‌شیر گفت: برخی کارشناسان محیط‌زیستی هشدار دادند پس از آبگیری سد، اتفاقی مشابه سد گتوند رخ می‌دهد و به‌دلیل نمک فراوان موجود در منطقه، آب شور خواهد شد. به وزارت نیرو نامه زدیم که چاهک‌هایی احداث شود تا راستی‌آزمایی صورت گیرد؛ رئیس‌جمهور هم نامه را به وزیر نیرو ارسال کردند.

۲۷ دی ۱۴۰۱ – شروع آبگیری سد چم‌شیر/ تکذیب ماجرا
ساعاتی بعد از اظهارات معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، اخباری منتشر شد که حکایت از شروع آبگیری این سد داشت؛ خبری که نشان می‌داد تقاضای مورد تاکید سازمان حفاظت محیط زیست که در نامه نگاری به رئیس جمهور و ارجاع آن به وزارت نیرو مورد تاکید قرار گرفته، به کل به هیچ انگاشته شده است. موضوعی که شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران به آن واکنش نشان داد، تکذیبش کرد و تاکید نمود: «هنوز جلسات کمیته آبگیری درحال برگزاری است و تصمیم نهایی برای تعیین زمان آغاز آبگیری اخذ نشده است.»

۲۸ دی ۱۴۰۱ – از آبگیری سد بی اطلاعم
فردای روزی که خبر شروع آبگیری سد مخابره و بعد تکذیب شد، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در حاشیه جلسه هیات دولت در میان خبرنگاران حضور یافت و در پاسخ به سوال مطرح شده در این خصوص گفت: از بحث آبگیری این سد اطلاعی ندارم؛ از وزارت نیرو به دنبال راستی‌آزمایی این موضوع هستیم و آن را پیگیری می‌کنیم. ما موضع خودمان را اعلام کردیم و هنوز شاهد رفت و برگشت مکاتبات هستیم.

۲۶ تیر ۱۴۰۲ – دکتر رئیسی سد چمشیر را افتتاح کرد
ساعاتی پیش با حضور رئیس جمهور و معاون وی، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست کشور، سد چمشیر به عنوان بلندترین سد بتنی غلطکی غرب آسیا افتتاح شد. به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دولت، مهمترین هدف از احداث این سد، تعدیل شوری رودخانه زهره و بهبود کیفیت آب پایین دست است که با ذخیره‌سازی سیلاب در ماه‌های‌تر و رهاسازی آب در طول سال به ویژه در بازه زمانی خرداد تا مهر ماه می‌تواند ضمن جلوگیری از ایجاد خسارت ناشی از سیل، باعث شکوفایی و رشد اقتصادی منطقه و تامین امنیت غذایی شود.

در ادامه گزارش پایگاه دولت تاکید شده: آبگیری سد چمشیر ۲۷ دی ماه سال گذشته با موفقیت انجام شد و خوشبختانه نتایج پایش مستمر کیفیت آب مخزن به همراه کنترل و تنظیم میزان رهاسازی آب حاکی از نقش بسیار مثبت سد چمشیر بر روی کیفیت آب پایین دست است.

در حالی که «رونمایی از پوستر» هم در زیرمجموعه سازمان حفاظت محیط زیست کشورمان ارزش خبری دارد و در پرتال سازمان و فضای مجازی بازتاب داده می‌شود، خبری از حضور سلاجقه در افتتاح سد چمشیر در رسانه‌ و شبکه های اجتماعی سازمان منتشر نشده است!

گزارشی که به نوعی حکم نقطه پایان این ماجرا را داشت، بی آنکه بدانیم وعده‌های مکرر سازمان حفاظت محیط زیست برای انجام ارزیابی‌های دوباره این سد چه فرجامی داشت و چگونه شد که پیش از انتشار گزارش این بازبینی ها، سد چمشیر با حواشی یاد شده، به یکباره افتتاح شد؟ سوالی که در ماه‌های گذشته به کرات پرسیده شده بود و پاسخ سازمان حفاظت محیط زیست به آن، سکوت بود و سکوت.

سکوتی که حالا شکسته شده و سلاجقه پس از افتتاح این سد گفته است: وزارت نیرو بعد از آبگیری سد در بهمن ۱۴۰۱ در قالب یک کار آزمایشی دریچه تحتانی را بست و بنده نیز از منطقه بازدید سرزده داشتم و پیمایشی روی دریاچه سد انجام دادیم و اداره کل محیط زیست استان را ملزم کردیم داده برداری انجام دهد و نمونه‌های از آب پشت سد به صورت طولی و عرضی بگیرد و در ۸ نقطه انجام شد، که در نهایت نتیجه گیری این بود که سد مشکلی ندارد.

نتیجه گیری‌ای که معلوم نیست چرا بعد از افتتاح سد بیان شده و دلیل سکوت کش دار و ابهام آفرین سازمان در ماه‌های اخیر در این باره چه بوده است. سکوتی که بر نگرانی‌ها پیرامون این سد افزود و حالا هم که شکسته شده، نیازمند ارائه توضیحات به نظر می‌رسد. توضیحاتی از جمله در خصوص چرایی شروع آبگیری سد در دی ماه سال قبل به رغم نامه نگاری با رئیس جمهور و تقاضای توقف فرایند بهره برداری تا تعیین تکلیف مسائل مطرح شده که بعد تکذیب شد و حالا بر مبنای گزارش پایگاه اطلاع رسانی دولت ثابت شده که واقعیت داشته و تکذیبش، کذب بوده است!