روزی که تختی دست شاه را نبوسید / برنامه نفت در برابر غذا عراق / ناهار سلطنتی خانواده پهلوی در اوج بحران نفتی / عذرخواهی قربانی شلیک دیک چینی از او

بسته ویدیویی «تابناک» مجموعه‌ای از ویدیوها پیرامون رویدادهای سیاسی عمدتاً متکی بر گزارش‌ها و تحلیل‌ها و ویدیویی‌هایی درباره دیگر موضوعات فرهنگی، اقتصادی و... است که تماشایش را از دست داده‌اید؛ نگاهی دوباره و متفاوت به آنچه در این بستر می‌توان فرا گرفت.

روزی که تختی دست شاه را نبوسید

غلامرضا تختی کشتی گیر قهرمان المپیک و جهان، صاحب بازوبند پهلوانی ایران در سه سال پیاپی بود. تختی منتقد حکومت پهلوی بود و به همین دلیل از تیم ملی کنار گذاشته شد و به حدی منزوی و تحت فشار قرار داده شده که بنا بر تایید پسرش بابک تختی خودکشی زد. تصاویری از یک نوبت دریافت این بازوبند نشان می‌دهد، بنا بر رویه مرسوم در آن دوران، تختی دست محمدرضا شاه را نمی‌بوسد. این تصاویر کوتاه را در تابناک می‌بینید.

برنامه نفت در برابر غذا عراق

پس از حمله عراق به کویت که با حمله متقابل آمریکا با همراهی شماری از کشور‌های عربی به نیرو‌های عراقی و عقب راندن پرتلفات عراق از کویت همراه شد، روند ساقط کردن حکومت صدام حسین آغاز و در نخستین گام‌ها، با قطع ارتباطات مالی عراق با شبکه بانکی جهان و همچنین ممانعت از هرگونه صادرات عراق از جمله صادرات نفت، عراق محاصره اقتصادی شد. همزمان با این اقدام بی‌رحمانه که مرگ میلیون‌ها تن را در پی داشت، برای مشروعیت بخشیدن به این محاصره کامل اقتصادی، «برنامه نفت در برابر غذا /Oil-for-Food Program» سازمان ملل متحد با صدور قطعنامه ۹۸۶ شورای امنیت سازمان ملل متحد در تاریخ ۱۴ آوریل ۱۹۹۵ آغاز شد و تا ۲۱ نوامبر ۲۰۰۳، همزمان با اشغال نظامی عراق توسط آمریکا ادامه یافت.

مطابق قطعنامه ۹۸۶ شورای امنیت، عراق می‌توانست محصولات نفتی خود را صادر کرده و از عواید آن برای بهره‌گیری در جهت نیاز‌های انسانی (مواد غذایی و دارویی) استفاده کند. عراق ابتدا این قطعنامه را در ۱۵ آوریل ۱۹۹۵ رد می‌کند، ولی در نهایت در ۲۰ می ۱۹۹۶ آن را می‌پذیرد. در این دوران نفت عراق به میزان مشخصی به شماری از کشور‌های مشخص نظیر ترکیه فروخته و در عوض از شماری از کشور‌ها نظیر عمان، محموله‌های غذا و دارو پس از بازرسی و اطمینان از عدم مخفی بودن دیگر کالا‌ها در میان آنها، وارد عراق می‌شد. در این دوران به واسطه تحریم‌های اعمال شده از سوی آمریکا و کمیته بین المللی در کشور عراق، ارزش دینار عراقی در اواخر سال ۱۹۹۵ میلادی، به ارزشی معادل ۰.۰۰۰۳۳ دلار آمریکایی رسید. حال آن که ارزش آن در زمان ریاست جمهوری صدام حسین در سال ۱۹۸۲، برابر با ۳.۲۲ دلار آمریکایی بوده که کاهش ۹۹ درصدی ارزش دینار عراق به سبب رخداد جنگ خلیج فارس و تحریم‌های اعمال شده در آن کشور را نشان می‌دهد. تصاویری از اجرای این برنامه در عراق و همچنین صرافی‌ها که نشان می‌دهد چه حجمی از پول عراق با اسکناس دلار تبادل می‌شد را در تابناک می‌بینید.

ناهار سلطنتی خانواده پهلوی در اوج بحران نفتی

پس از کشتار خونین مردم در راهپیمایی ضد رژیم ستم شاهی در ۱۷ شهریور ۵۷ که «جمعه سیاه» نامیده شد، صد‌ها تن از کارگران و کارمندان صنعت نفت پالایشگاه تهران اعتصاب کردند. در روز‌های بعد کارگران و کارکنان پالایشگاه‌های تبریز، آبادان، اصفهان، شیراز و کرمانشاه نیز همچون پالایشگاه تهران اعتصاب کردند. این اعتصاب‌ها که همزمان با سایر اعتصاب‌های کارگری بود، بر شدت بحران سیاسی حکومت پهلوی افزود. برای اولین بار کارگران نفتی میدان‌های نفتی اهواز، که بزرگ‌ترین میدان نفتی کشور را زیر پوشش خود قرار می‌داد، تصمیم به اعتصاب می‌گیرند. پس از آن کارکنان پالایشگاه آبادان و سرانجام در ۲۷ مهرماه ۱۳۵۷ تمام کارکنان میدان‌های نفتی اهواز به اعتصاب می‌پیوندند. البته در روز‌های آغازین، اعتصاب پراکنده و غیر سازماندهی شده بود و سازمان دهنده‌ای وجود نداشت. امام خمینی با تشکیل هیاتی از افراد مورد اطمینان، آن‌ها را به میان اعتصاب کنندگان می‌فرستد تا ضمن هدایت و رهبری اعتصاب، اعتصاب کنندگان را به ادامه راه دعوت کنند. این اعتصاب‌ها منجر به قحطی نفت و بنزین در زمستان ۵۷ شد و موجب گشت امام خمینی (ره) خطاب به کارکنان صنعت نفت اطلاعیه‌ای سه بندی صادر کرد که خواستار خروج نظامیان از مراکز نفتی و تولید به اندازه نیاز مصرف عمومی شد. اعتصاب کارکنان پالایشگاه نفت آبادان به فرمان امام خمینی (ره) باعث قطع تولید ۶۰۰ هزار بشکه نفت در روز در آبادان و سپس در جزیره خارک شد. با وجود تولید نفت با دستور امام، عملاً تولید بنزین به حداقل رسیده بود و بحران کمبود بنزین در خیابان‌ها مشهود بود. یک روز قبل از سقوط رژیم پهلوى و پیروزى انقلاب اسلامى در ۲۱ بهمن ماه سال ۱۳۵۷ رئیس دولت موقت در اجتماع کارکنان صنعت نفت، پایان اعتصاب درصنعت نفت را اعلام کرد. این اتفاق حکم قطع شریان اقتصادی حکومت پهلوی را داشت و به سقوط این رژیم سرعت بخشید.

تصاویری که ۱۴ دی ۱۳۵۷ توسط آسوشتیدپرس از وضعیت تهران در زمان اعتصاب کارکنان پالایشگاه‌ها ثبت شده را می‌بینید. در آن زمان مصرف سوخت در زمستان تا یک میلیون بشکه نیز می‌رسید، اما میزان تولید به ۲۵۰ هزار بشکه در روز کاهش یافته بود. گزارشگر آسوشتیدپرس در همان روز و متصل به گزارش اعتصاب، تصاویری از ناهار خانواده سلطنتی پهلوی با خانواده سفیر سنگال در ایران را منتشر کرده است؛ تصاویری که در آن فریده دیبا، مادر فرح پهلوی و بعضی از اعضای خانواده پهلوی مشاهده می‌شوند. این دعوت از رسانه‌های خارجی برای ثبت تصاویر از کاخ شاه با این هدف ثبت شده بود که به افکارعمومی گفته شود خانواده محمدرضا پهلوی در آن زمان از ایران نگریخته‌اند.

عذرخواهی قربانی شلیک دیک چینی از او

دیک چینی، معاون رئیس‌جمهور در دوران ریاست جمهوری جرج دبلیو بوش به یک وکیل تگزاسی به نام هری ویتینگتون شلیک کرد. این اتفاق زمانی رخ داد که این دو به همراه چند نفر دیگر از دوستان خود برای شکار بلدرچین رفته بودند و چینی ناخواسته ویتینگتون را مضروب کرد. آنچه این حادثه را در آن زمان مرکز توجه رسانه‌ها کرد، مقام دیک چینی به عنوان معاون رئیس‌جمهور آمریکا بود؛ اما چیزی که آن را به یک واقعه تاریخی بدل می‌کند، عذرخواهی ویتینگتون از چینی به خاطر این ماجراست. لحظه عذرخواهی قربانی از دیک چینی را در ویدیو تابناک با زیرنویس فارسی ببینید.